San Francisco’daki Kaliforniya Üniversitesinde çalışan bir grup araştırmacı, insanların hiçbir sağlık sorunu yaşamadan az uykuyla yetinebilmesini sağlayan bir genetik mutasyon keşfetti.
Bazen zamanın nasıl geçtiğini anlayamayız. Akşam olmak üzeredir ancak biz hâlâ gün ortasındaymışız gibi hissederiz. Bunun tam tersine trafiğin çok yoğun olduğu bir yerde zaman bir türlü geçmek bilmez. Peki nasıl oluyor da beynimiz zamanı farklı biçimlerde algılayabiliyor?
Günlük hayatta zamanı ölçmek için saatleri kullanırız. Ancak beynimiz bir şey yaparken geçen süreyi saniye, dakika veya saat gibi standart saat birimleriyle algılayamıyor.
Canlı organizmalarda zamanın takip edilmesinde biyolojik saatler rol alır. Vücuttaki birçok süreç (örneğin uyku-uyanıklık döngüsü, vücut sıcaklığı, kan basıncı, hormonların salgılanma düzeni) biyolojik saatlere göre düzenlenir. Sirkadiyen saat vücuttaki biyolojik saatlerden biridir ve Güneş’in doğuşuna ve batışına yani aydınlık ve karanlık döngüsüne göre “ayarlanır”. Vücutta gerçekleşen iç süreçler de biyolojik saatlerin “ayarlanmasında” görev yapar.
“Bu sabah uyandıktan sonra neler yaptınız?” şeklinde bir soru sorsaydık muhtemelen, yataktan kalktığınızı, yüzünüzü yıkadığınızı, kıyafetlerinizi değiştirdiğinizi ve kahvaltı yapıp evden çıktığınızı söylerdiniz. Yani sabah yaşadıklarınızı gerçekleşme sırasına göre hatırlardınız. Çünkü beynimiz anılarımızı hafızaya kaydederken meydana gelme zamanlarını da dikkate alıyor. Bu durum beyinde zaman algısının oluşmasını sağlayan bir iç mekanizmanın var olduğunu gösteriyor. Ancak bu mekanizma zamanı günlük hayatta kullandığımız saatlerdeki gibi standart bir ölçüye göre kodlamıyor. Araştırmalar bu mekanizmada beynin hipokampus bölgesinde bulunan bazı sinir hücrelerinin -zaman hücreleri olarak isimlendirilir- belirli bir görevi yerine getirirken olayların sıralamasını hatırlamanın gerektiği durumlarda belirli zaman aralıklarında aktifleştiğini gösteriyor.
Sonuçları Nature dergisinde yayımlanan araştırmada bilim insanları beynimizde hafıza oluşumundan sorumlu olan ve yön bulma duygusunu yönettiği bilinen beynin entorhinal korteks bölümünde deneyimlerimizin gerçekleşme zamanını algılamamızı sağlayan sinir hücrelerinin oluşturduğu bir ağ keşfetti. Bu hücresel ağ deneyimlerimizdeki ve anılarımızdaki zaman algısının oluşmasını sağlıyor. Aynı zamanda bu hücreler yaşadığımız olayların gerçekleşme sırasının takip edilmesini sağlıyor.
Beyindeki zaman algısı henüz tam anlamıyla aydınlatılabilmiş değil. Şizofreni, depresyon gibi bazı psikiyatrik bozuklukların zaman algısında sapmalara neden olduğu biliniyor. Yapılan bu araştırmalar ileride beynimizin zaman algısının oluşma mekanizmasının anlaşılmasına ve zaman algısında sapmaya neden olan bozuklukların tedavi edilmesine yardımcı olabilir.
Kaynaklar:
San Francisco’daki Kaliforniya Üniversitesinde çalışan bir grup araştırmacı, insanların hiçbir sağlık sorunu yaşamadan az uykuyla yetinebilmesini sağlayan bir genetik mutasyon keşfetti.
Heyecanlandığımızda ya da kaygılandığımızda beynimizdeki amigdala bölgesi, tıpkı bir tehlike ile karşılaştığımızdakine benzer şekilde, stres-heyec
Satranç köşesinde bu ay Ekim 2019 probleminin çözümüne ve Kasım 2019 problemine yer veriyoruz.
Beynimiz hiç mola vermez, sürekli çalışır. Hayati fonksiyonları düzenler, çevreden algılanan uyarıları değerlendirir ve bilişsel becerilerden sorumludur. Beynimizde farklı işlevler için farklı sinir hücreleri vardır. Hafıza da özel bir grup sinir hücresinin yeniden etkinleşmesiyle oluşur. Peki, bu özel sinir hücrelerini diğerlerinden ayıran nedir?
Anılar ve yaşam tecrübeleri sanki ayrılmaz ikililermiş gibi görünür. Ancak bir grup araştırmacı, yakın zamanlarda Nature Neuroscience’ta yayımladıkları bir makalede, beyinlerindeki sinir hücrelerini uyararak laboratuvar hayvanlarının zihninde yapay anılar oluşturmayı başardıklarını açıkladı.
Bazı resim ya da fotoğraflara baktığımızda onları aslında olduklarından farklı şekilde algılarız. Görsel yanılsama ya da optik illüzyon adı verilen bu olay ışık, objenin rengi ve deseni gibi faktörlerin etkisiyle ortaya çıkar. Yani bir anlamda beynimiz kandırılır.
Satranç köşesinde bu ay Eylül 2019 probleminin çözümüne ve Ekim 2019 problemine yer veriyoruz.
Satranç köşesinde bu ay Ağustos 2019 probleminin çözümüne ve Eylül 2019 problemine yer veriyoruz.
1999’da vizyona giren Matrix filminde ana karakter Neo, Headjack olarak isimlendirilen bir beyin-bilgisayar arayüzü sayesinde Matrix dünyasına girebiliyordu. Neo’nun kafatasının arkasında yer alan bağlantı girişi sayesinde bu cihaz binlerce küçük bağlantı boyunca beynin derinliklerine ulaşabiliyordu. Headjack bilgisayarlara bağlanıyor ve bu şekilde insanlar bir sanal gerçeklik dünyası olan Matrix'e giriş yapabiliyordu.
Satranç köşesinde bu ay Temmuz 2019 probleminin çözümüne ve Ağustos 2019 problemine yer veriyoruz.
Akay Caddesi No: 6 06420 Bakanlıklar / ANKARA
0312 298 95 24
E-Posta: bilim.genc@tubitak.gov.tr
0312 222 83 99
0312 221 18 60
E-Posta: abone@tubitak.gov.tr
