Ekim Ayında Gökyüzünde Neler Oluyor?

Gökyüzünde Sonbaharın Gelişi

Gökyüzü gözlemine ilgi duyuyorsanız mevsimler değişirken gökyüzündeki dönüşüme de tanık olmuşsunuzdur. Örneğin yaz mevsiminin gökyüzündeki en önemli simgelerinden biri Altair, Vega ve Deneb yıldızlarının gökyüzünde oluşturduğu üçgen şekliyken (Yaz Üçgeni olarak isimlendirilir), Avcı Takımyıldızı gökyüzünde soğuk kış gecelerinin yaklaştığının habercisidir.

Sonbahar mevsiminin ortasına geldiğimiz ekim ayının son günlerinde Yaz Üçgeni yıldızları gece yarısına yakın saatlerde batı ufkundan batarken, kış mevsiminin parlak yıldızları Kapella, Aldebaran, Betelgöz, Polluks, Rigel, Prokyon ve Sirius doğu ufkundan yükselmeye başlıyor. Ayrıca mavi renkte görünen genç yıldızlarıyla Ülker Açık Yıldız Kümesi (Yedi Kız Kardeş adıyla da bilinir) gökyüzünü süsleyecek.

Yaz ayları boyunca Mars, Satürn, Jüpiter ve Venüs’ü Güneş’in batışından sonra gökyüzünde birlikte gözlemleme fırsatı bulmuştuk. Geçen ay yüksekliği iyice azalmış olan Venüs, ekim ayının ilk günlerinden itibaren gün batımından sonra gözden kaybolmaya başlıyor ve bu dörtlüden ayrılıyor.

Geçen ay Güneş’in arkasından geçen Merkür’ün Güneş’le arasındaki açısal mesafe gün geçtikçe artıyor. Ancak Güneş’in batışından sonra ufuktan fazla yükselemeyeceğinden Merkür’ü bu ay gözlemlemek hayli zor.

Venüs ayın ilk günlerinde Güneş’in batışından sonra batı ufkunun üzerinde kısa süreliğine görülebilir. İlerleyen günlerde Güneş’le arasındaki açısal mesafe giderek azalan Venüs, 26 Ekim’de Güneş ile Dünya’nın arasından geçecek ve bu süreçte birkaç hafta boyunca gözlenemeyecek.

Mars ekim ayının ilk günlerinde güneydoğu ufkunun üzerinde ortaya çıkıyor ve gece yarısından hemen sonra güneybatı ufkundan batıyor. Dünya’dan uzaklaşmaya devam eden Mars’ın parlaklığı her geçen gün azalıyor. Mars ayın ilerleyen günlerinde daha erken batacak olsa da ekim ayı Mars gözlemi için uygun zamanlardan. 18 Ekim’de Mars ve Ay çok yakın görünümde. İlkdördün evresinden iki gün önce ayrılan Ay’ı ve Mars’ı gün batımından sonra güney ufkunun üzerinde birlikte görebilirsiniz.

Terazi Takımyıldızı’ndaki Jüpiter ekim ayında gün batımından sonra güneybatı ufkunun üzerinde ortaya çıkıyor ve yaklaşık bir saat sonra batıyor. Ufkun üzerinde çok yükselmeyen Jüpiter’in gözlem süresi ayın ilerleyen günlerinde daha da kısalıyor. Jüpiter, 11 Ekim’de Ay ile yakın görünümde. Her iki gökcismini Güneş’in batışından sonra güneybatı ufkunun üzerinde birlikte görebilirsiniz. Jüpiter yeniay evresinden iki gün önce ayrılan Ay’ın doğusunda olacak.

Satürn ekim ayı boyunca hava karardıktan sonra güney-güneybatı ufkunun üzerinde ortaya çıkacak ve yaklaşık üç saat gözlemlenebilecek. Satürn’ün gözlem süresi ayın ilerleyen günlerinde giderek kısalıyor. 14 Ekim’de ise Satürn ve Ay gökyüzünde birbirine yakın görünecek. Her iki gökcismi Güneş’in batışından sonra güneybatı ufkunun üzerinde birlikte görülebilir.

Sonbaharda Kuzey Yarımküre’den gözlenebilecek derin uzay cisimlerinden biri Üçgen Gökadası. Üçgen Gökadası 14 Ekim’de gece yarısına yakın saatlerde gökyüzünde en yüksek noktaya ulaşacak. Işık kirliliğinden uzak ve berrak bir gökyüzünde Üçgen Gökadası’nı çıplak gözle fark etmeye çalışabilir ya da bir dürbün veya basit bir teleskop yardımıyla gözleyebilirsiniz.

Dünya’dan yaklaşık 2,7 milyon ışık yılı uzaktaki Üçgen Gökadası, Andromeda’dan sonra gökadamıza en yakın ikinci büyük sarmal gökada.

1 Ekim saat 23.00, 15 Ekim saat 22.00 ve 31 Ekim saat 21.00’de gökyüzünün genel görünümü

Kaynaklar:

• 2018 Gök Olayları Yıllığı, TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi
• https://eclipse.gsfc.nasa.gov/SKYCAL/SKYCAL.html