Günümüzde sıcaklığı ölçmek hayli kolay. Peki, geçmişte insanlar sıcaklığı nasıl tanımlamıştı ve sıcaklığı nasıl ölçmüşlerdi? Gelin, termometrenin tarihî yolculuğuna birlikte göz atalım.
LIGO dedektörlerinde çalışan araştırmacılar kütleçekimsel dalgaları doğrudan gözlemlemeyi başardıklarını açıkladı. Gözlemlenen dalgaların yaklaşık 1,3 milyar yıl önce iki karadeliğin birleşmesi sırasında yayıldığı düşünülüyor.
Genel görelilik kuramının sonuçlarından biri ivmelenen kütlelerin kütleçekimsel dalgalar yaymasıdır. Bu dalgalar uzayda ışık hızıyla yol alır ve uzayzamanın dokusunda değişikliklere sebep olurlar.
Einstein kütleçekimsel dalgaların varlığını ilk kez öngördüğünde bu dalgaların hiçbir zaman gözlemlenemeyeceğini düşünmüştü. Çünkü kütleçekimsel dalgaların uzayzamandaki etkileri çok zayıftır. Örneğin Samanyolu’ndaki devasa büyüklükte bir yıldızın patlaması sırasında yayılan kütleçekimsel dalgalar, birkaç bin yıl yol alıp Güneş Sistemi’ne vardıkları zaman Dünya ile Güneş arasındaki mesafenin (150 milyar metre) yaklaşık olarak bir hidrojen atomunun çapı (metrenin on milyarda biri) kadar değişmesine sebep olurlar. Uzayzamandaki bu kadar küçük etkileri doğrudan gözlemlemek ise çok zordur.
Kütleçekimsel dalgaların varlığıyla ilgili ilk kanıt, ikili nötron yıldızı sistemi üzerinde yapılan gözlemlerle dolaylı olarak elde edilmişti. ABD’li gökbilimciler Russel Hulse ve Joseph Taylor, genel görelilik kuramını kullanarak gözlemledikleri sistemin kütleçekimsel dalga yayarak kaybettiği enerji miktarını ve bunun sonucunda sistemin yapısında meydana gelen değişiklikleri hesaplamış ve genel görelilik kuramının tahminlerinin gözlemlerle uyumlu olduklarını göstermişlerdi.
Kütleçekimsel dalgaların doğrudan gözlemlenmesi için kurulmuş bilimsel tesislerden ikisi Lousiana ve Washington’daki LIGO dedektörleri. Birbirine dik olarak konumlamış dörder kilometre uzunluğunda iki lazer interferometresinden (girişimölçer) oluşan bu dedektörlerde yapılan ölçümlerde, lazerlerin senkronizasyonunda (eş zamanlılık) meydana gelen bozulmalar gözlemlenerek kütleçekimsel dalgaların varlığı kanıtlanmaya çalışılıyordu. Yakın zamanlarda araştırmacılar olumlu sonuçlar elde ettiklerini açıkladı. Böylece kütleçekimsel dalgaların varlığıyla ilgili ilk doğrudan kanıtlar elde edilmiş oldu.
Elde edilen sonuçlar sadece genel görelilik kuramını bir kez daha kanıtlamakla kalmıyor. Gelecekte kütleçekimsel dalgaların gözlemlenmesiyle elde edilecek verilerin bugüne kadar cevaplanamamış pek çok bilimsel soruyla ilgili çok önemli bilgiler vermesi bekleniyor.
Günümüzde sıcaklığı ölçmek hayli kolay. Peki, geçmişte insanlar sıcaklığı nasıl tanımlamıştı ve sıcaklığı nasıl ölçmüşlerdi? Gelin, termometrenin tarihî yolculuğuna birlikte göz atalım.
Deneyler köşesinin yeni etkinliğinde, nişasta ve su kullanarak hazırladığımız oobleck ile üzerine kuvvet uygulandığında akışkanlığı değişen yani bazen sıvı bazen de katı gibi davranan maddelerin özelliklerini inceliyoruz.
Bir önceki yazımızda kuantum bilgisayarlardan bahsetmiştik. Bu yazımızda ise kuatum bilgisayarlarda bilginin kodlandığı ve işlendiği temel birimler olan kübitlere değineceğiz.
Yüzeylerine gelen güneş ışığını elektrik enerjisine dönüştüren düzeneklere güneş gözesi adı verilir. Işık enerjisini elektrik enerjisine, elektrik enerjisini de hareket enerjisine dönüştüreceğimiz bir etkinlik ile güneş gözelerinin verimliliğini ölçmeye çalışacağız.
Bilim Genç Fotoğraflar köşesinde şubat ayında objektiflerinizi etrafınızda gerçekleşen değişime ve çevrenizdeki harekete odaklamanızı istemiştik. Oylamalar sonucunda şubat ayının en beğenilen fotoğrafı Ahmet Utkan Ünal’a ait "An"ı Durdurmak oldu.
ODTÜ RÜZGEM’in Kurucu Başkanı ve Müdürü olan Prof. Dr. Oğuz Uzol ile RÜZGEM’de gerçekleştirilen araştırmalar ve RÜZGEM’de inşa edilen Büyük Rüzgâr Tüneli Projesi ile ilgili bir söyleşi gerçekleştirdik.
Prof. Dr. Fuat Sezgin, İslam Uygarlığında Mimari, Geometri, Fizik, Kimya kitabında karanlık kutu için ayrı bölüm ayırmış. Sezgin, kitabında İbnü’l-Heysem’in karanlık kutu ile ilgili incelemelerine yer veriyor.
2019 yılı TÜBİTAK Efficiency Challenge Elektrikli Araç Yarışları başvuruları başladı. Başvurular 7 Mart’a kadar devam edecek. Yarışlar 16-22 Eylül 2019 tarihleri arasında İstanbul Atatürk Havalimanı’nda gerçekleştirilecek.
Basit makineler, çok az parçadan oluşan ve genellikle tek bir kuvvetin kullanıldığı araçlardır.
Kitap ödüllü Bilim Genç Fotoğraflar köşesinde şubat ayının konusu “Hareket”. Fotoğraflarınızı Bilim Genç’te paylaşırken açıklama bölümüne #Hareket etiketini eklemeyi unutmayın!
Akay Caddesi No: 6 06420 Bakanlıklar / ANKARA
0312 298 95 24
E-Posta: bilim.genc@tubitak.gov.tr
0312 222 83 99
0312 221 18 60
E-Posta: abone@tubitak.gov.tr
