Ozon Tabakasındaki Delik Neden Antarktika'nın Üzerinde Oluşuyor?

Ozon tabakasındaki incelme çoğunlukla Antarktika’da ilkbahar aylarında belirginleşiyor. Bu olayın Antarktika üzerinde oluşmasının nedeni bu bölgedeki koşulların ozon tabakasında incelmeye sebep olan kimyasal tepkimelerin gerçekleşmesini kolaylaştırması.

Doğal süreçler ve insan kaynaklı etkinlikler sonucu açığa çıkan bazı maddeler ozon molekülleri ile tepkimeye girerek parçalanmalarına neden olabilir. Ancak ozon tabakasındaki incelmenin başlıca sebebi, insan kaynaklı etkinlikler sonucu atmosferdeki miktarı aşırı yükselen klor ve brom. Bu elementler, kararlı yani uzun süre yapısında değişiklik olmadan kalabilen bazı kimyasal bileşiklerde (örneğin deodorantlarda ve buzdolaplarında kullanılan kloroflorokarbonda) bulunabiliyor. Gaz halindeki bu maddeler atmosfere büyük oranda Kuzey Yarımküre’de salınıyor. Stratosfer tabakasına ulaşan bu gazlar atmosferde uzun mesafeler boyunca taşınabiliyor.

Ozon tabakasındaki incelmenin Antarktika üzerinde görülmesinin nedeni, kutup bölgelerinde oluşan stratosferik bulutların (PSC) kimyasal tepkimelerin oluşması için uygun bir yüzey sağlamasıdır. Ozon molekülleri ile tepkimeye girerek parçalanmalarına neden olan maddeler stratosferik bulutların içindeki katı ve sıvı taneciklerin yüzeyinde oluşur.

Bunun yanı sıra Antarktika ile benzer koşullara sahip olmasına rağmen ozon deliğinin neden Kuzey Kutup Bölgesi’nde görülmediği sorusu akla gelebilir. Kutup bölgelerinde stratosferik bulutların oluşabilmesi için hava sıcaklığının -78 santigrat derecenin altına düşmesi gerekiyor. Antarktika’da günlük en düşük ortalama sıcaklık -90 santigrat dereceye kadar düşebiliyor. Kuzey Kutbu’nda ise bu değer yaklaşık -80 santigrat derece. Kuzey Kutbu’nda sıcaklıklar stratosferik bulutların oluşması için gerekli olan sıcaklıklara nadiren ulaşabiliyor. Antarktika’da ise sıcaklıklar yıl içinde çok daha uzun süre bu değerin altında kalabiliyor.

Ozon tabakasındaki incelme hava sıcaklığının çok düşük olduğu dönemlerde ve güneş ışınlarının varlığında ortaya çıkıyor. Bu nedenle ozon deliğinin büyüklüğü Antarktika’da kış aylarında değil, ilkbaharda en büyük boyutlara ulaşıyor.