Telgraf Cihazı Yapalım
Tasarla ve Yap köşesinin yeni etkinliğinde kolayca bulabileceğiniz malzemelerle basit bir telgraf sistemi yapıyoruz.
Bilmekte Fayda Var!
İnsanlar eski çağlardan beri birbirleri ile iletişim kurabilmek için farklı araçlar kullandı. Ancak bilginin çok uzak mesafelere sağlıklı bir şekilde ulaştırılabilmesi için geliştirilen ilk elektrikli telekomünikasyon sistemi telgraftı.
Telgraf 1800’lü yılların başında icat edildi. Ticari olarak kullanılan iki telgraf sistemi bulunuyordu. Bunlardan ilki, İngiliz araştırmacılar tarafından geliştirilen ve 1837’de patenti alınan Cooke ve Wheatstone sistemiydi. Altı kablo ve beş manyetik iğneden oluşan bu sistemde akım belli bir kablodan geçtiğinde iğneler alfabedeki belirli bir harfi gösterecek şekilde hareket ediyordu. Ancak bu sistemde kablo sayısının fazla olması nedeniyle zamanla kabloların elektriği iletme özelliğinde ortaya çıkan bozulmalar, mesajların iletilmesinde sorunlar çıkarabiliyordu.
Cooke ve Wheatstone telgraf sistemi
Aynı dönemde ABD’de Samuel F. B. Morse, elektriği kullanarak uzak mesafelere bilgi aktarabilecek bir sistem üzerinde çalışıyordu. Samuel Morse ve Alfred Vail tarafından geliştirilen ve 1840’da patenti alınan telgraf sistemi Cooke ve Wheatstone’kinden daha basit, tek kablolu bir sistemdi. Bu sistemde iletilmek istenen mesajlar Mors alfabesi olarak isimlendirilen bir kodlama sistemi kullanılarak aktarılıyordu. Mors alfabesinde harfler, rakamlar ve noktalama işaretleri noktalardan ve çizgilerden oluşan simgeler kullanılarak kodlanıyordu.
Elektrikli telgraf sisteminin ortaya çıkmasında elektrik ve manyetizma arasındaki ilişkinin anlaşılmasına yönelik yapılan keşiflerin önemli katkısı oldu. Bunlardan biri, Hans Christian Oersted’in 1820’de bir telden geçen elektrik akımının yakınındaki pusulanın iğnesini hareket ettirdiğini fark etmesiydi. Elektromanyetizma (üzerinden elektrik akımı geçen bir telin etrafında manyetik alan oluşması) olarak isimlendirilen bu olgudan günlük hayatta kullandığımız birçok cihazda (örneğin motorlar, jeneratörler, hoparlörler, parçacık hızlandırıcılar) yararlanılıyor.
Bazı maddeler ise çevrelerinde kalıcı manyetik alan oluşturur. Mıknatıslar bu özelliğe sahip ferromanyetik malzemelerden üretilir.
Elektrikli telgraf sistemi temel olarak bir güç kaynağı (örneğin pil), bir elektromıknatıs ve anahtar işlevi gören bir koldan oluşur. Sistemin verici kısmında elektrik devresini açıp kapatan bir kol bulunur. Mesajı gönderecek kişi kolu kapattığında elektrik devresi tamamlanır. Devre tamamlandığında alıcı kısmındaki elektromıknatıs, üzerindeki metal plakayı kendine doğru çeker. Verici kısmındaki kol kaldırıldığında devreden akım geçmez ve alıcı kısmındaki metal plaka elektromıknatıstan ayrılır. Kolun kapalı tutulduğu sürenin kısa olması Mors alfabesindeki noktalara, uzun olması ise çizgilere karşılık gelir.
Bir telden elektrik akımı geçtiğinde çevresinde manyetik alan oluşur. Akım geçmeye devam ettiği sürece mıknatıs özelliği gösteren bu düzenekler elektromıknatıs olarak isimlendirilir.
Elektromıknatısın üzerindeki metal plaka bir işaretleme sistemi ile birleştirilebilir. Böylece metal plaka hareket ettiğinde işaretleme sisteminin mürekkepli ucu kâğıt üzerinde nokta ya da kısa çizgi oluşturur.
Nelere İhtiyacımız Var?
- 1 adet 12 cm x 20 cm boyutlarında strafor köpük
- 1 adet 5 cm uzunluğunda ve 4 mm çapında demir çubuk ya da çivi
- 1 adet 3 cm uzunluğunda ataş
- 1 adet 5 cm uzunluğunda ataş
- 2 adet metal maşalı raptiye
- 100 cm uzunluğunda yalıtkan kaplamalı bakır tel
- 20 cm uzunluğunda yalıtkan kaplamalı bakır tel
- 1 adet AA pil
- Makas
- Bant
Ne Yapıyoruz?
Ne Oldu?
V şeklindeki ataşın uzun ucuna bastırarak raptiyeye temas ettirdiğimizde devreden akım geçmeye başlar ve tel sardığımız çubuğun etrafında manyetik alan oluşur. Devreden akım geçerken mıknatıs özelliği gösterdiğinden çubuk üzerindeki ataşı çeker ve tık sesi duyulur.
Siz de kendi yaptığınız telgraf ile bir mesaj gönderebilirsiniz. Bunun için Mors alfabesindeki harfleri oluşturan nokta işaretini göndermek için düzenekte anahtar olarak kullandığınız ataşa basıp hemen parmağınızı çekin, çizgi göndermek için ise ataşa bastıktan sonra bir süre parmağınızı basılı tutun.
Kaynaklar:
