Türkiye’den Uzay Teknolojileri Alanında Yeni Bir Adım

Yer Gözlem Uydu Teknolojilerinin Geliştirilmesi Projesi (İMECE) kapsamında Kalkınma Bakanlığı’ndan “Saçılmalı Demet Hattı Projesi” için Ağustos 2015’te 5,5 milyon TL destek alındı. Bu proje ile yine Kalkınma Bakanlığı’nın desteğiyle Türkiye Atom Enerjisi Kurumu’nun Sarayköy Nükleer Eğitim ve Araştırmalar Merkezi’ndeki Proton Hızlandırıcı Tesisi içinde yer alan ArGe odasında yeni bir proton demet hattı kurulacak. Bu hattın kurulmasıyla uzaydaki radyasyon ortamına benzer bir ortam oluşturularak, Avrupa Uzay Ajansı’nın (ESA) belirlediği Tekil Olay Etkileri Standardı olan ESA-SCC 25100 standardına uygun uzay radyasyon testleri yapılabilecek.

CERN’ün desteği ile bazı yenilikçi demet hattı tasarımı ve mıknatıs teknolojilerinin ülkemize transferinin de yapılacağı proje sonucunda, ülkemizde geliştirilen elektronik bileşenlerin ve malzemelerin uzay radyasyon ortamına gösterdiği tolerans belirlenerek uzay kalifiye (uzayda kullanıma uygun ) oldukları belgelenecek, bu sayede uzay projelerinde yurt dışı bağımlılığı azaltılacak ve döviz kaybının önüne geçilecek.

Proje ile 2,5 yıl sonunda öncelikle İMECE kapsamında uzayda kullanılmak üzere TÜBİTAK MAM Malzeme Enstitüsü tarafından geliştirilen güneş gözelerinin ve TÜBİTAK MAM Enerji Enstitüsü tarafından geliştirilen bataryaların uzay radyasyon testleri gerçekleştirilebilecek. Bunun yanı sıra uzayda kullanılmak üzere ülkemizde geliştirilmekte olan tüm elektronik devrelerin uzay radyasyonuna karşı dayanıklılıkları ölçülebilecek ve radyasyon dozimetre yöntemleri geliştirilmesine yönelik kuramsal çalışmalar yapılabilecek.

Proje yürütücüsü Doç. Dr. Bilge Demirköz proje hakkında şunları söylüyor: “Dört yıl önce Türkiye’ye döndüğümde Uluslararası Uzay İstasyonu’nda bulunan, CERN ortaklığı ile geliştirilmiş Alfa Manyetik Spektrometresi deneyinin üyesi olduk. Uzaydaki yüksek enerjili kozmik ışınları ölçerek karanlık maddenin izini araştırdık ve ilginç bulgulara rastlayarak bunlarla ilgili makaleler yayımladık. Şimdi temel bilimlerden gelen uzay radyasyonu ile ilgili bu bilgi birikimini, ülkemizde uzay teknolojilerinin gelişmesinde ve sanayi işbirliklerinde kullanacak olmak harika.”

ODTÜ’de bu proje ile uzay radyasyonu konusunda uzmanlaşmış insan kaynağı da yetiştirilecek. Hâlihazırda projede bir doktora sonrası araştırmacı, iki doktora ve iki yüksek lisans öğrencisi, bir proje uzmanı, bir mühendis ve üç teknisyen çalışıyor ve ekibin proje süresince büyümesi planlanıyor.

Doç. Dr. Bilge Demirköz Kimdir?
Robert Koleji’ni bitirdikten sonra lisans ve yüksek lisans eğitimini Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT), doktorasını ise Oxford Üniversitesi gibi dünyanın en önde gelen üniversitelerinde tamamladı. Doktora sonrasında CERN’de çalışmaya başladı. Ardından Barselona IFAE ve Cambridge üniversitelerinde araştırmalarını sürdürdü. Dört yıl önce Türkiye’ye döndü ve ODTÜ Fizik Bölümü’nde göreve başladı. İsminin de yer aldığı 307 yayının 21’ine liderlik etti. Türkiye’nin CERN’e ortak üyeliği sürecine katkılarda bulundu ve CERN’ün Kullanıcılar Kurulu’nda Türkiye’yi temsil etti. Ufuk2020 kapsamında ülkemizi uzay alanında temsil eden Demirköz, Türkiye Bilimler Akademisi’nin (TÜBA) Asosiye üyesi ve TÜBİTAK Bilim Kurulu üyesidir.