Satranç – Nisan 2019
Satranç köşesinde bu ay Mart 2019 probleminin çözümüne ve Nisan 2019 problemine yer veriyoruz.
Sevgili gençler,
Önce mart ayında sorduğumuz problemin çözümüyle başlayalım.
Burada sizce de göze hoş gelen bir özellik yok mu? Mat pozisyonunu incelediğimizde, siyah şahı çevreleyen karelerin yalnızca tek bir beyaz taş tarafından kontrol edildiğini görüyoruz. Örneğin f5 yalnızca g4’teki piyon, e5 ve f6 d7’deki at, d7 ve e7 d8’deki şah ve f7 de fil tarafından korunuyor. d5’in durumu ilginç: Sanki denetimsiz gibi görünse de bu kare de bir çeşit “röntgen ışını etkisiyle” yine g8’deki fil tarafından kontrol ediliyor. d6 siyahın kendi piyonuyla bloke.
Bu tür mat pozisyonları “model mat” olarak tanımlanır. Model matın tanımı şöyle:
Birincisi, mat eden tarafın tahtadaki bütün taşları mat pozisyonunda görev almalıdır. Yani her taş, rakip şahın kaçabileceği karelerden en az birini kontrol etmelidir. Şah ve piyonlar bu kuralın dışında tutulmuştur; mat pozisyonunda görev alabilir ya da almayabilirler.
İkincisi, mat olan şahın kaçabileceği her bir kare yalnızca tek bir taş tarafından kontrol edilmelidir. Bu karelerden birinde şahın kendi renginden bir taş varsa ve o taşın bulunduğu kare aynı zamanda rakip taraftan bir taşın kontrolünde ise o zaman bu bir model mat sayılmaz. Örneğin yukardaki pozisyonda c5’te bir beyaz fil olsaydı bu bir model mat olmayacaktı. Çünkü, zaten siyah bir piyon tarafından işgal edilen ve şahın gidemeyeceği d6 karesi aynı zamanda c5’teki filin kontrolünde olacaktı. Şimdi, “c” varyantında oluşan mat pozisyonuna bakalım. Acaba bu bir model mat mı?
Hayır, bu bir model mat değil. Çünkü, d6’daki kalenin röntgen etkisiyle denetlediği d3 karesini aynı zamanda h7’deki fil de görüyor.
“b” varyantında oluşan mat pozisyonu bir model mat mı? Bu sorunun cevabını size bırakıyoruz.
Model matlar, problem sanatında “Bohemya Okulu” olarak bilinen akımın belirleyici özelliğidir. Taşların hareketliliği ve ekonomik kullanımı, mat pozisyonlarının güzelliği bu akımın öne çıkan özellikleridir. “Bohemya Okulu” on dokuzuncu yüzyılın ortalarında doğan ve en iyi örnekleri Bohemya (bugün Çek Cumhuriyeti sınırları içinde olan bir bölge) kökenli kurgucular tarafından yaratılmış bir ekoldür. Önemli temsilcileri arasında Jan Dobrusky (1853-1907), Miroslav Havel (1881-1958), Ladislav Knotek (1892-1954) ve Zdenek Mach (1877-1954) gibi isimler sayılabilir. Başka ülkelerden de okulun ilkelerine uygun ve üstün nitelikli yapıtlar veren birçok kurgucu çıkmıştır: İngiliz Godfrey Heathcote (1870-1952) ve Benjamin Laws (1861-1931) ve ABD’li Otto Wurzburg (1871-1951) gibi.
Aşağıdaki problemin çözümünü de size bırakıyoruz. Bir ay sonra görüşmek üzere...
İki hamlede mat
