Nikola Tesla Kimdir? İcatları ve Hayatı

Nikola Tesla, elektrik alanında önemli çalışmalar yapmış bir mucittir. Nikola Tesla’nın hayat öyküsünü bu sayfadan çizgi roman şeklinde okuyabilirsiniz.

Ne Zaman ve Nerede Doğdu?

Nikola Tesla, 10 Temmuz 1856’da günümüzde Hırvatistan sınırları içerisinde kalan Smiljan’da dünyaya geldi.

Ailesi

Tesla’nın babası Milutin Tesla bir din adamıydı. Milutin Tesla birçok dil biliyordu, şiirler ve makaleler yazıyordu, iyi bir okuyucu ve başarılı bir matematikçiydi.

Tesla’nın annesi Djuka ev hanımıydı. Yaşadıkları köydeki insanlar çok eski zamanlarda geliştirilen ilkel aletleri kullanırken, Djuka ev işlerini halletmek için kendi geliştirdiği aletleri kullanıyordu. Örneğin mekanik yumurta çırpıcı bu aletlerden biriydi. Annesinin izinden giden Tesla küçük yaşlardan itibaren bozulan cihazları tamir etmeye ve bir şeyler icat etmeye başladı. Tesla çok güçlü bir hayal gücüne sahipti.

Tesla, beş kardeşin dördüncüsüydü. Kendisinden büyük üç kardeşi Milka, Dane ve Angelina, en küçük kardeşi ise Marica’ydı.

Hangi Okullarda Okudu?

Tesla 10 yaşındayken Gospić’deki devlet okuluna yazıldı. Okul, Nikola’yı mekanik modellerle tanıştırdı. Daha sonra Hırvatistan’ın Karlovac şehrindeki Real Gimnazyumda eğitimine devam eden Tesla gitgide fiziğe özellikle de elektriğe daha fazla ilgi duymaya başladı. Dört senelik müfredatı üç senede tamamlayarak 1873’te mezun oldu. Ardından Graz’daki Joanneum Politeknik Okuluna kabul edildi. Burada Tesla’nın en sevdiği öğretmeni Jacop Poeschl isimli bir fizik profesörüydü. Tesla onun derslerinde elektrikle sistematik bir şekilde çalışmaya başladı ve en yeni bilimsel cihazlarla tanıştı. Tesla, 1877 yılının sonbaharında okula olan ilgisini kaybetti. Bir süre ara verdikten sonra eğitimine Prag’daki Karl-Ferdinand Üniversitesinde devam etti.

Tesla ve Edison

Nikola Tesla zamanının çoğunu elektrik motoru tasarımlarını geliştirmekle geçiriyordu.  Ocak 1882’de Thomas Edison’un Budapeşte’de kurduğu telefon santralinde işe başladı. Bir süre burada çalıştıktan sonra Tesla, arkadaşı Szigeti ile birlikte Paris’te elektrik aydınlatma sistemi kuran Edison’un şirketine geçtiler. Tesla burada çalışırken jeneratörler ve motorlarda kullanılan tasarımlar üzerine pratik deneyimler elde etti. Strazburg’da görevli olarak çalıştığı sırada alternatif akım motorunun ilk modelini geliştirdi.

Ardından Edison’un ABD’deki şirketinde çalışmak için New York’a gitmeye karar verdi.

Edison’un Şirketinden Ayrılış

Tesla, ABD’ye varışının ikinci gününde Thomas Edison’la tanıştı. Yaptığı çalışmalarla Edison’un beğenisini kazanan Tesla Edison Makine İşleri adlı şirkette çalışmaya başladı. Daha sonra Tesla’dan bir ark aydınlatma sistemi geliştirmesi istendi. Edison’un geliştirdiği akkor aydınlatma sistemi ev ve iş yerlerini aydınlatmaya uygunken, açık hava aydınlatmaları ve sokak lambaları için uygun değildi. Tesla kendisinden istenen sistemi geliştirdi. Ancak sistem tamamlandıktan sonra kullanılmadı. Emekleri için hiçbir karşılık alamayan Tesla, Edison Makine İşleri’nden ayrıldı.

Ark Aydınlatma Sistemi Geliştirme Çabaları

Edison’un şirketinden ayrıldıktan sonra Tesla, iki yatırımcıyla birlikte ark aydınlatma sistemi geliştirmek üzere bir şirket kursa da bir süre sonra yatırımcılar bu iş için para harcamaktan vazgeçip Tesla’yı yalnız bıraktılar. Bir süre mühendis olarak iş bulamayan Tesla işçi olarak telgraf ve telefon hatları kazdı. Ustabaşısı sayesinde tanıştığı Western Union Şirketi’nde kıdemli bir yönetici olan Alfred S. Brown ve Charles F. Peck, Tesla’nın icatlarından etkilendi ve fikirlerini ticari ürüne dönüştürmesi için Tesla’yı desteklemeye karar verdi. Nisan 1887’de Tesla, Brown ve Peck; Tesla Elektrik Şirketi’ni kurdular. 

Tesla'nın En Büyük İcadı: Alternatif Akım Motoru

Tesla, Budapeşte’de aklına gelen, dönen manyetik alanın oluşturduğu alternatif akım motoru fikrine odaklandı. Önce iki fazlı sonra da çok fazlı alternatif akım motorunu icat etti. Bu motorlara çok fazlı demesinin nedeni, farklı fazlarda birden fazla alternatif akım kullanmasıydı. Tesla'nın geliştirdiği üç fazlı alternatif akım motoru, elektrik enerjisini mekanik enerjiye, doğru akıma göre çok daha başarılı bir şekilde çeviriyordu. Ayrıca alternatif akım daha yüksek voltaj üretmeye imkân veriyor ve elektriğin çok daha uzağa, çok daha ucuz bir şekilde taşınmasını mümkün kılıyordu. Ekim 1887’de Tesla’nın geliştirdiği çok fazlı alternatif akım motoru için yaptığı patent başvuruları 1 Mayıs 1888’de onaylandı. Alternatif akım motorunu röportajlar, konferanslar ve gösteriler yoluyla tanıtan üçlü patent hakkını George Westinghouse’un şirketine sattılar. Bir süre Westinghouse’un şirketinde çalışan Tesla, yaşanan fikir ayrılıkları nedeniyle şirketten ayrıldı ve yeni araştırma alanlarına yöneldi. Birkaç yıl sonra da ekonomik zorluklar yaşayan Westinghouse telif ücreti ödemesi şartını koşan sözleşmeyi sonlandırmak istedi. Alternatif akımı dünyaya sunma planına devam etme koşuluyla Tesla telif ücretinden vazgeçti. Bu vazgeçiş Tesla’nın bugünkü karşılığıyla yüzlerce milyon doları feda etmesi anlamına geliyordu.

Tesla Bobini

Yeni araştırma alanları arayan Tesla yüksek frekans ve yüksek potansiyel konusuna odaklanmaya karar verdi. Heinrich Hertz’in elektromanyetik dalgalar keşfini ilgi çekici bulmuştu ve elektromanyetik dalgalar deneyini tekrar etmeye karar verdi. Bu sırada en büyük icatlarından biri olduğunu söylediği Tesla bobinini geliştirdi. Tesla bobini, temel olarak yüksek frekansta ve yüksek voltajda elektrik akımı üretmeye imkân sağlıyordu.

Alternatif Akımın Yaygınlaşması

1880’li yıllarda Thomas Edison alternatif akımın dezavantajlarına özellikle de kullanımının tehlikeli olduğuna yönelik birçok açıklama ve gösteri yaptı. Tesla, Edison’un iddialarını icatları konusunda yazdığı makalelerle cevapladı. Son olarak Amerikan Elektrik Mühendisleri Enstitüsünde bir konuşma yapmaya karar verdi. Tesla, 20 Mayıs 1891 akşamı Colombia Üniversitesinde konuşmasını gerçekleştirdi. Tesla yüksek frekanslı alternatif akımın elektrikli aydınlatma performansını seyircilere göstermek için etkileyici bir gösteri yaptı. George Westinghouse da 1893 Chicago’da düzenlenen Dünya Columbus Fuarı’na elektrik tedarik etmek için anlaşma yaptı ve alternatif akımı bu sayede tanıtma imkânı buldu. Zaman içinde alternatif akımın güvenilir ve ucuz olduğu kabul edildi ve doğru akım sistemleri kademeli olarak terk edildi. Niagara Şelalesi’ne 1896 yılında kurulan elektrik santrallerinde de alternatif akım kullanıldı ve yakınlardaki Buffalo şehrine elektrik sağlanmaya başlandı. Burada akan sudan elektrik üretmek Tesla'nın çocukluk hayaliydi ve Tesla bu hayalini 40 yaşındayken gerçekleştirdi.

Elektrik Enerjisinin Kablosuz Aktarımı

Tesla’nın yeni hedefi, sinyalleri ve elektrik enerjisini tellere ihtiyaç duymadan yani kablosuz olarak uzak mesafelere iletmekti. Tesla, Mayıs 1899’da kablosuz iletim sistemini pratiğe dökmek için New York’tan ayrılarak Denver yakınlarında bulunan, rakımı 1.800 metre olan Colorado Springs’e yerleşti ve orada bir deney istasyonu inşa ettirdi. Tesla, çalışmaları sırasında potansiyeli 50 milyon volta ulaşan akımlar üreten o zamana kadarki en güçlü Tesla bobinini üretti. Bu sayede anten direğinin tepesinde 40 metre yükseğe ulaşan yapay şimşekler oluşturdu ve 18 metre uzaktaki üç ampulü yakmayı başardı.

Bu dönemde İtalyan bilim insanı Guglielmo Marconi elektromanyetik dalgaları kullanarak uzak mesafelere telgraf mesajları iletmek için çalışmalar yapıyordu. Marconi, Mart 1899’da Fransa’nın Wimereux şehrinden Manş Denizi’ni aşarak İngiltere’deki Güney Foreland Deniz Feneri’ne mesaj iletmeyi başardı.

Durağan dalgalar ile elektrik enerjisini kablosuz olarak iletebileceğini düşünen Tesla, Wardenclyffe adını verdiği bir yere büyük bir laboratuvar inşa ettirdi. Bu tesisin en önemli özelliklerinden biri 57 metre yüksekliğinde olan kuleydi.     Tesla’nın başlangıçta planladığı frekansta dalgalar gönderebilmesi için kulenin 180 metre yüksekliğinde olması gerekiyordu. Ancak bu yükseklikteki bir kuleyi inşa etmek çok maliyetli olduğundan Tesla kulenin yüksekliğini azaltmak zorunda kaldı. Wardenclyffe’ın inşası 1901-1905 yılları arasında devam etti ve yaklaşık 450.000 dolara mal oldu. Ancak proje mali yetersizlikler nedeniyle tamamlanıp hizmete giremedi.

Aralık 1901 ise Guglielmo Marconi Atlantik Okyanusu’nun ötesine kablosuz olarak sinyal göndermeyi başardı. Marconi, kablosuz telgrafın ve radyonun keşfine olan katkıları nedeniyle 1909 Nobel Fizik Ödülü’nü kazandı.

Tesla Ne Zaman Öldü?

Tesla, 7 Ocak 1943’te seksen altı yaşındayken New Yorker Oteli’nin 3327 numaralı odasında uykudayken hayatını kaybetti. Ölümünden yaklaşık 9 ay sonra ABD Yüksek Patent Mahkemesi radyonun ve kablosuz iletişimin mucidinin Nikola Tesla olduğunu onayladı.

Kaynaklar:

• Carlson, W. B., Elektrik Çağının Mucidi Tesla, Çev.: Ilgın Yıldız, Say Yayınları, 2021.
• Munson, R., Tesla: Modern Dünyanın Mucidi, Çev.: Niran Elçi, Aylak Kitap, 2019.
• Tesla, N., İcatlarım: Kendi Kaleminden Tesla, Çev.: Nurhan Barut, Zeplin Kitap, 2021.
• https://teslauniverse.com/nikola-tesla/articles/tesla-power-wave-1899-1991
• https://www.popularmechanics.com/technology/infrastructure/a8778/skimming-the-surface-the-return-of-teslas-surface-waves-15322250/
• https://www.aps.org/publications/apsnews/200305/history.cfm
• https://lemelson.mit.edu/resources/guglielmo-marconi