El Dezenfektanı Yapalım

Ellerimizi düzenli olarak sabunla yıkamak, hastalık yapıcı mikroorganizmaların ve virüslerin zararlı etkilerinden korunmak için alabileceğimiz en etkili yöntemlerden biri. Ancak suya ve sabuna ulaşma imkânımızın olmadığı durumlarda ne yapabiliriz? Deneyler köşesinin bu etkinliğinde kolay temin edebileceğimiz malzemelerle el dezenfektanı yapıyoruz.

 

Bilmekte Fayda Var!

Dezenfektanlar, yüzeylerdeki patojenleri yani hastalık yapıcı mikroorganizmaları ve virüsleri pasif hâle getirmek ya da yok etmek amacıyla kullanılan maddelerdir. Patojenlerin hücre zarını veya genetik materyalini koruyan kılıfı tahrip ederek ya da metabolik faaliyetlerini bozarak etki ederler. Dezenfektanlar çoğunlukla hastanelerde, mutfak ve banyolarda kullanılır.

Dezenfektanlar mikroorganizmaları ve virüsleri farklı şekillerde etkisiz hâle getirir. Alkol bazlı dezenfektanlar hücre zarının yapısını bozar ve hücre içindeki proteinlerin işlevini yitirmesine yol açar. Çamaşır suyu gibi klor bazlı dezenfektanlar, mikroorganizmaların ve virüslerin yapısındaki protein, yağ veya karbonhidrat moleküllerinin oksitlenip kimyasal olarak değişmesine neden olur.

Deneyler köşesinin yeni etkinliğinde kendi el dezenfektanımızı yapıyoruz.

 

Nelere İhtiyacımız Var?

• %99’luk izopropil alkol ya da %96'lık etil alkol
• %3’lük hidrojen peroksit (Oksijenli su olarak da bilinir)
• Gliserin
• Saf su
• Lavanta yağı
• 500 ml’lik PET şişe
• Sprey ya da pompa başlıklı şişe
• Çay bardağı
• Yemek kaşığı
• Çay kaşığı
• Huni

Uyarı!

İzopropil alkol ya da etil alkol kolay tutuşabilen maddelerdir. Bu nedenle kullanırken dikkatli olmalıyız.

 

Ne Yapıyoruz?

. 200 mililitre (yaklaşık iki çay bardağı) izopropil alkolü bir huni kullanarak PET şişenin içine boşaltalım. Şişenin içine yaklaşık 1 yemek kaşığı hidrojen peroksit, 1,5 çay kaşığı gliserin, yarım çay bardağı saf su ve birkaç damla lavanta yağı ekleyelim.

. Şişenin kapağını kapatalım. Şişeyi yavaşça çalkalayarak eklediğimiz maddelerin birbirine tam olarak karışmasını sağlayalım.

. Elde ettiğimiz karışımın bir kısmını sprey ya da pompa başlıklı şişeye aktaralım.

. Şişeyi 72 saat boyunca serin bir yerde bekletelim. Bu sayede şişenin iç kısmını dezenfekte etmiş olacağız. 72 saat sonunda el dezenfektanımız kullanıma hazır. Dezenfektanı ellerimize sürüp kurumasını bekleyelim.

Ne Oldu?

Alkol moleküllerinde hem su hem yağ molekülleriyle etkileşim kurabilen kısımlar vardır. Hastalık yapıcı mikroorganizmaların hücre zarlarını ve virüslerin genetik materyallerini koruyan kılıfların yapısında ise yağ molekülleri bulunur. Alkol hücre zarlarının ve genetik materyali koruyan kılıfların yapısındaki yağ molekülleri ile etkileştiğinde, bu moleküllere bağlanarak parçalanmalarına neden olur. Dolayısıyla alkol mikroorganizmalar ve virüslerin etkinliklerini kaybetmesine yol açar.

Bu etkinlikte Dünya Sağlık Örgütünün verdiği bileşime uygun bir el dezenfektanı hazırladık. Yapılan bir araştırma izopropil alkolün yeni tip koronavirüsü 30 saniye içinde etkisiz hâle getirdiğini gösteriyor.

Alkollerin bakteri sporları (bakterilerin dış etkenlere karşı korunma veya çoğalma amacıyla oluşturduğu yapılar) üzerinde kalıcı bir etkisi yoktur. Hazırladığımız çözeltideki hidrojen peroksit ise bakteri sporlarını etkisiz hâle getirir. Ayrıca yapılan araştırmalar %0,5’lik hidrojen peroksitin bir dakika içinde koronavirüs türlerinin etkisini azalttığını gösteriyor.

Gliserol olarak da bilinen gliserin, bitkisel veya hayvansal yağlardan üretilen doğal bir maddedir. Hazırladığımız el dezenfektanının içine eklediğimiz gliserinin cildi nemlendirme özelliği vardı. Lavanta yağını ise hazırladığımız karışımın güzel kokması için ekledik.

Kaynaklar:

• https://www.who.int/gpsc/5may/Guide_to_Local_Production.pdf
• https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2590088920300081
• https://www.biorxiv.org/content/10.1101/2020.03.10.986711v1.abstract
• https://sciencing.com/alcohol-kill-bacteria-5462404.html
• https://www.popularmechanics.com/science/health/a31265105/coronavirus-diy-hand-sanitizer/
• https://www.cdc.gov/infectioncontrol/guidelines/disinfection/disinfection-methods/chemical.html