Alerjik Rinit ve Bahar Alerjisi Belirtileri, Tedavi Yolları

Jevtic/iSrockphoto.com

Bahar mevsimi, doğanın uyanışa geçtiği, renklerin canlandığı ve yaşamın yeniden filizlendiği büyüleyici bir dönemdir. Güneşin sıcak dokunuşu toprağı ısıtır ve doğanın döngüsü bir kez daha hareketlenir. Bu değişimin, sadece bitkiler ve hayvanlar üzerinde değil, insan biyolojisi ve ruh hâli üzerinde de etkileri olur. Kimi insanlar için bahar, neşe ve yenilenme anlamına gelirken alerjik rinit ya da saman nezlesi yaşayan insanlar içinse zorlu bir sürecin habercisidir.

Alerjik Rinit Nedir?

Alerjik rinit, bağışıklık sisteminin aslında zararsız olan maddelere aşırı tepki vermesi sonucu ortaya çıkan kronik bir hastalıktır. Bu hastalığa sahip kişiler, polen, ev tozu akarları, küf mantarları ve hayvan tüyleri gibi alerjenlerle temas ettiklerinde hapşırma, burun akıntısı, burunda kaşıntı ve tıkanıklık gibi belirtiler yaşarlar. Bu süreç, bağışıklık sisteminin zararlı patojenlere karşı verdiği doğal yanıtın hatalı bir versiyonudur. 

Bağışıklık sistemi, insan vücudunun en karmaşık ve hayati savunma mekanizmalarından biri. Kendine ait olan hücreleri ve proteinleri tanıyan bu sistem, yabancı organizmalarla karşılaştığında hızla tepki verir ve onları etkisiz hâle getirmek için bir dizi biyokimyasal süreci başlatır. Kemik iliği, timüs, lenf düğümleri, dalak, bademcikler, adenoidler, payer plakları ve mukozaya bağlı lenfoid doku gibi birçok yapı, bağışıklık sisteminin temel taşlarını oluşturur. Özellikle solunum yolları gibi dış ortamla sürekli temas hâlinde olan bölgelerde bağışıklık sisteminin etkisi daha belirgindir.

Alerjik rinit hastalığına sahip kişilerde bu savunma mekanizması yanlış bir hedefe yönelir. Vücut, zararsız bir polen taneciğini patojen gibi algılar. Bağışıklık hücreleri harekete geçerek IgE antikoru üretir. IgE, bir başka bağışıklık sistemi hücresi olan Mast hücrelerinden histamin, lökotrien ve prostaglandin gibi inflamasyon sürecinde görev alan kimyasal etkenlerin salınımına neden olur. Bunun sonucunda burun mukozasında şişlik, ödem ve aşırı mukus üretimi meydana gelir. Bu süreç, hastalar için solunum güçlüğü, sürekli burun akıntısı ve hapşırık krizleri gibi rahatsız edici semptomlara neden olur.

Alerjik Rinit ve Saman Nezlesi Arasındaki Farklar Nelerdir?

Alerjik rinit ve saman nezlesi terimleri toplumda sıklıkla birbirinin yerine kullanılsa da aslında bazı farklılık içerir. Alerjik rinit yıl boyunca çeşitli alerjenlerle tetiklenebilirken saman nezlesi, yalnızca polenlere bağlı olarak ortaya çıkar ve genellikle ilkbahar ve sonbahar aylarında görülür.

Alerjik Rinitte Neden Hapşırırız?

Hapşırık refleksi, vücudun savunma mekanizmalarından biri olarak işlev görür. Burun mukozasında histamin (alerjik reaksiyon sırasında salınan bir bileşik) salınımı, sinir uçlarını uyararak beyin sapına sinyal gönderir ve hapşırık refleksini başlatır. Bu refleks sayesinde, burun boşluğunda biriken toz, polen ve diğer yabancı maddeler dışarı atılarak solunum yolları temizlenir. Hapşırık, bağışıklık sisteminin yükünü azaltan doğal bir mekanizma olsa da alerjik rinit hastalarında kontrolsüz ve sık tekrarlayan hapşırık nöbetleri yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilmektedir.

Alerjik rinitin tedavisi var mıdır?

Tedavi sürecinde en önemli adım, hastalığı tetikleyen alerjenin belirlenmesi ve onunla temastan kaçınılmasıdır. Ancak, özellikle polen alerjisi olan bireyler için bu yöntem, çoğu zaman yetersiz kalır. Bu nedenle tedavide alerjik yanıtı baskılayan antihistaminikler, lökotrien reseptör antagonistleri ve burun kortikosteroidleri gibi ilaçlar yaygın olarak kullanılır. Ayrıca bazı hastalar için immünoterapi (alerji aşısı) yöntemi, bağışıklık sisteminin belirli bir alerjene karşı tolerans geliştirmesini sağlayarak uzun vadeli bir çözüm sunabilir.

Alerjik Rinit Ne kadar Yaygın?

Bu hastalıklar dünya genelinde epeyce yaygındır. Dünyada 400 milyondan fazla insanı etkilemekte, yetişkinlerde görülme oranı %10 ile %30 arasında değişmektedir. Çocuklarda bu oran daha yüksektir. Ülkemizde yapılan çalışmalarda da benzer oranlar tespit edilmiştir.

Sonuç olarak bahar mevsimi, doğanın yeniden doğuşu olsa da alerjik bireyler için adeta bir sınav niteliğindedir. Ancak doğru tedavi yöntemleri ve önleyici stratejilerle bu süreci daha konforlu hâle getirmek mümkündür. Alerjilerin yaşamı kısıtlayan bir engel olmasına izin vermemek gerekir. Baharın güzelliği polenlerin gölgesinde kalmamalıdır.

Kaynaklar:

• Alnahas S, Abouammoh N, Althagafi W, Abd-Ellatif EE. Prevalence, severity, and risk factors of allergic rhinitis among schoolchildren in Saudi Arabia: A national cross-sectional study, 2019. World Allergy Organ J. 2023 Oct 10;16(10):100824. doi: 10.1016/j.waojou.2023.100824. PMID: 37859757; PMCID: PMC10582485.
• Yorgancıoğlu AA, Gemicioğlu B, Cingi C, Kalaycı Ö, Kalyoncu AF, Bachert C, Hellings P, Pfaar O, Schünemann HJ, Wallace D, Bedbrook A, Czarlewski W, Bousquet J. ARIA 2019, Allerjik Rinite Tedavi Yaklaşımı-Türkiye. Turk Thorac J. 2020 Mar 1;21(2):122-133. English. doi: 10.5152/TurkThoracJ.2019.19084. PMID: 32203003; PMCID: PMC7089699.
• Wise SK, Damask C, Roland LT, Ebert C, Levy JM, Lin S, Luong A, Rodriguez K, Sedaghat AR, Toskala E, Villwock J, Abdullah B, Akdis C, Alt JA, Ansotegui IJ, Azar A, Baroody F, Benninger MS, Bernstein J, Brook C, Campbell R, Casale T, Chaaban MR, Chew FT, Chambliss J, Cianferoni A, Custovic A, Davis EM, DelGaudio JM, Ellis AK, Flanagan C, Fokkens WJ, Franzese C, Greenhawt M, Gill A, Halderman A, Hohlfeld JM, Incorvaia C, Joe SA, Joshi S, Kuruvilla ME, Kim J, Klein AM, Krouse HJ, Kuan EC, Lang D, Larenas-Linnemann D, Laury AM, Lechner M, Lee SE, Lee VS, Loftus P, Marcus S, Marzouk H, Mattos J, McCoul E, Melen E, Mims JW, Mullol J, Nayak JV, Oppenheimer J, Orlandi RR, Phillips K, Platt M, Ramanathan M Jr, Raymond M, Rhee CS, Reitsma S, Ryan M, Sastre J, Schlosser RJ, Schuman TA, Shaker MS, Sheikh A, Smith KA, Soyka MB, Takashima M, Tang M, Tantilipikorn P, Taw MB, Tversky J, Tyler MA, Veling MC, Wallace D, Wang Y, White A, Zhang L. International consensus statement on allergy and rhinology: Allergic rhinitis - 2023. Int Forum Allergy Rhinol. 2023 Apr;13(4):293-859. doi: 10.1002/alr.23090. Epub 2023 Mar 6. PMID: 36878860.