Dijital Obez miyim? Dijital Araçların Aşırı Kullanımı Yaşam Memnuniyetimizi Azaltıyor!

Mikhail Seleznev/iStockphoto.com

Dijital Obezite Nedir?

“Dijital Obezite” kavramı, ilk kez 2004 yılında Toshiba şirketi tarafından hazırlanan bir raporda, tüketicilerin ve kuruluşların artan dijital veri depolama eğilimine dikkat çekmek amacıyla kullanıldı. Bu eğilim hem daha fazla veri depolama alanı ihtiyacını hem de dijital verilerle geçirilen süreyi arttırıyor. Bulut bilişim teknolojilerinin sağladığı esneklik, erişilebilirlik ve verimlilik faydalı olsa da bunlar, veri güvenliği ile mahremiyet ihlalleri ve dijital bağımlılık gibi önemli riskleri de beraberinde getiriyor. Ayrıca bu veri yığınları, kullanıcıların bir daha bakmadığı dijital çöplüklere dönüşüyor

Son yirmi yılda “dijital obezite” yalnızca veri depolamayı değil, bireylerin dijital içeriklere kolay erişimi ve bu içerikleri aşırı tüketerek bağımlılık geliştirmesini de kapsayan bir kavrama dönüştü. Dünya genelinde yapılan birçok araştırma, dijital obez sayısının endişe verici boyutlara ulaştığını ve bunun fiziksel, sosyal, psikolojik ve bilişsel gelişim üzerinde olumsuz etkiler yarattığını gösteriyor. Dijital obezite, örneğin kas-iskelet sistemi ağrılarına, göz hastalıklarına ve uyku bozukluklarına yol açabiliyor.

Araştırmalar, dijital obezitenin ortaöğretim, lisans ve lisansüstü eğitimine devam eden bireyler arasında daha yaygın olduğunu ve bu bireylerde yaşam memnuniyetinin daha düşük olduğunu ortaya koyuyor.

Phubbing Nedir?

“Phubbing”, dijital obeziteyle ilişkilendirilen yeni bir kavram. Bu terim, mobil cihazlara aşırı odaklanma nedeniyle kişiler arası iletişimin geri planda bırakılması olarak tanımlanıyor. Bu davranış, çoğu zaman saygısız, kaba ve sosyal açıdan uygunsuz olarak değerlendiriliyor. Phubbing, sınıf ortamlarında, toplantılarda, kafelerde, seyahatlerde, ev ziyaretlerinde ve çocuklarla geçirilen zamanlarda sıklıkla görülüyor.

İlginç olan, bireyler bu davranışın olumsuz etkilerinin farkında olmalarına rağmen phubbing yapmaya devam ediyor. Gençler, bu davranışı rahatsız edici bulsalar da buna sıkça başvurduklarını belirtiyor. Pew Araştırma Merkezi’nin yayınladığı bir rapor, çocukların bile ebeveynlerinin yüz yüze iletişim sırasında telefon kullanılmasından şikâyetçi olduğunu gösteriyor.

Ne Yapılabilir?

Dijital obezite ve phubbing’le başa çıkmak için hem bireysel hem toplumsal stratejiler geliştirmek gerekiyor. Bu stratejiler; bağımlılık yaratan dijital uygulamalara karşı farkındalık oluşturmayı, sosyal medya kullanımında zaman planlamasını, çalışma ortamlarını dikkat dağıtıcı dijital unsurlardan arındırmayı kapsıyor. Bildirimleri sınırlandırmak, düzenli dijital molalar vermek, gereksiz uygulamaları silmek de bu konuda faydalı olabiliyor.

Dijital okuryazarlık bu sürecin önemli bir parçası olarak öne çıkıyor. Sadece dijital araçların kullanımı değil, bilgiye ulaşma, bilgiyi değerlendirme ve güvenli iletişim kurma gibi becerileri kapsayan bu yetkinlik, dijital obeziteyi önlemede belirleyici bir rol oynuyor.

Freepik tarafından tasarlanmıştır

Dijital obeziteyle mücadelede önerilen yöntemlerden biri de dijital detoks. Dijital detoks bireylerin belirli bir süre dijital cihazlardan uzak kalması olarak tanımlanıyor. Araştırmalar dijital detoksun depresyon belirtilerini azaltmada etkili olabileceğini gösteriyor.

Dijital detoks, yalnızca tüm dijital cihazlardan uzak durmak anlamına gelmiyor. Belirli uygulamaların (örneğin Instagram, Tiktok, YouTube) veya iletişim yollarının (örneğin WhatsApp üzerinden sohbetin) geçici olarak terk edilmesi de dijital detoks kapsamında görülüyor. Ancak bunların hepsinden bir süreliğine tamamen uzak kalmak da tercih edilebilir.

Freepik tarafından tasarlanmıştır

Sözlük

Bulut bilişim: Sunucu, depolama alanı, veri tabanı, ağ ve yazılım gibi bilgi işlem kaynaklarının çevrim içi ortamda sunulması.

Kaynaklar:

• Aydin, M. A., Yıldız, M., Kiyici, M., Yildiz, M., Kirksekiz, A., & Kızıloğlu, Ş. (2024). The effect of digital obesity and phubbing level on life satisfaction: latent profile analysis. BMC psychology, 12(1), 754.
• Demir, F. B., Öteles, Ü. U., & Koçoglu, E. (2023). An Investigation of the Relationship between Digital Obesity and Digital Literacy Levels of Individuals in the Context of Turkey. Educational Research and Reviews, 18(3), 35-40.
• http://news.bbc.co.uk/2/hi/technology/4079417.stm
• Marangoz, M., & Kale, G. (2024). Digital diseases and digital detox. International Journal of Scholars in Education, 7(2), 197-205.
• Martin, T. (2005). Fuzzy sets in the fight against digital obesity. Fuzzy sets and systems, 156(3), 411-417.

Yazar Hakkında

Doç. Dr. Bahar Kayıhan

Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İletişim Fakültesi