Ispanak Suyuyla Fotoğraf Baskısı Alalım

Bilmekte Fayda Var!

Bitkiler, insanlar tarafından çok eski zamanlardan beri besin olarak tüketiliyor. Ayrıca bitkiler ilaç ham maddelerinin elde edilmesinde, giysi ve alet yapımında, nesneleri ve vücudu renklendirmede doğal boya olarak da kullanıyor. Peki, bitkilerle fotoğraf baskısı yapabileceğinizi biliyor muydunuz?

Doğal yöntemlerle fotoğraf baskısı elde etme yöntemi anthotype olarak adlandırılıyor. Anthotype Yunanca “çiçek” anlamına gelen anthos ve “baskı”, “şekil” anlamlarına gelen typos kelimelerinden türetilmiş bir terim.

Farklı fotoğrafçılık yöntemleri üzerine çalışmaları olan İngiliz gök bilimci J. F. William Herschel, anthotype baskı yönteminin geliştirilmesinde de önemli rol oynamıştı.

Anthotype yönteminde, bitkilerden elde edilen ışığa duyarlı pigmentler kullanılarak görüntü oluşturulur. Işığa duyarlı pigmentler kâğıt gibi bir yüzeyin üzerine sürülür ve kâğıdın üzerine görüntüsü elde edilecek nesne yerleştirilir. Güneş ışığındaki morötesi dalga boylu ışınlarla etkileştiğinde, ışığa duyarlı pigmentlerin yapısı değişir. Bu sayede görüntüsü elde edilecek nesnenin örttüğü kısımlar haricindeki bölümlerin rengi soluklaşırken, nesnenin kapattığı yerler renkli kalır. Sonuçta kâğıdın üzerinde nesnenin görüntüsü elde edilir. Anthotype baskı yönteminde kullanılan bitkinin türüne göre farklı renkler elde edilebilir.

Sağlığa zararlı kimyasal maddelerin kullanılmadığı bu fotoğraf baskı yöntemi son derece doğa dostudur. Anthotype baskı yönteminde doğal boyaların kullanılması tekstil sektöründe sürdürülebilir, çevreci ve sağlıklı boyama yöntemlerinin geliştirilmesine imkân veriyor.

Deneyler köşesinin bu projesinde, çevrenizde kolayca bulabileceğimiz malzemelerle doğal fotoğraf baskısı alıyoruz.

Nelere İhtiyacımız Var?

• Ispanak (Kırmızı pancar ya da böğürtlen de kullanabilirsiniz.)
• Resim kâğıdı
• Asetat (Cam da kullanabilirsiniz.)
• Cam kap ya da havan
• Kaşık
• Sünger
• Çeşitli bitki yaprakları

Ne Yapıyoruz?

Ne Oldu?

Ispanaktan elde ettiğimiz bitki öz suyuyla renklendirdiğimiz kâğıdın üzerine farklı bitki yaprakları koyup güneş ışığı altında birkaç saat beklettik. Sonuçta yaprakların altında kaldığı için güneş ışığı almayan kısımların koyu yeşil kaldığını, güneş ışığı alan kısımların ise renginin soluğunu gördük. Bu sayede kâğıdın üzerinde bitki yapraklarının görüntüsü oluşmuş oldu.

Çünkü güneş ışığındaki fotonlar ıspanağa yeşil rengini veren kimyasal madde olan klorofil tarafından soğurulur. Bu durumda klorofil moleküllerinde bulunan elektronlar üst enerji seviyesine geçer yani uyarılır. Güneş ışığındaki mor ötesi dalga boyundaki ışınlar klorofilin kimyasal yapısının bozulmasına yol açar. Bu nedenle kâğıdın doğrudan güneş ışığı alan kısımlarında yeşil rengin solduğunu görürüz. Üzerine yaprak yerleştirdiğimiz için doğrudan güneş ışığı almayan yerler ise daha koyu renkte kalır.

Dilerseniz etkinliği ıspanak yerine pancar, böğürtlen, zerdeçal gibi bitkilerle de deneyebilirsiniz. Her bitki öz suyu için renk değişiminin ne kadar sürede ortaya çıktığını belirleyip birbirleriyle karşılaştırabilirsiniz.

Kaynaklar:

• Fabbri, M., “Anthotypes–Explore the darkroom in your garden and make photographs using plants”, Alternative Photography, 2016.
• Wells, K., ve Greger, N., “Sustainable solar surface decoration: the correlation between Anthotype principles with plant extractions as a form of eco-patterning for fabrics.”, Proceedings of the 90th Textile Institute World Conference, 93702, 2016.
• https://www.hw.ac.uk/documents/Post-13-Light-Patterning_Anthotypes_Printing-with-.pdf
• https://repository.derby.ac.uk/item/93701/sustainable-solar-surface-decoration-the-correlation-between-anthotype-principles-with-plant-extractions-as-a-form-of-eco-patterning-for-fabrics
• https://www.popsci.com/diy/anthotype-guide/
• https://scholarlypublications.universiteitleiden.nl/access/item%3A2717142/view

Yazar Hakkında:

Dr. Sevda Seçer Esmer

İzmir Arkas Bilim ve Sanat Merkezi Fen Bilimleri Öğretmeni