Kâğıt Zamanla Neden Sararır?
Kâğıt temel bileşeni olan selülozun yanı sıra farklı katkı maddeleri de içeren bir malzemedir ve bileşimi üretim süreçlerine göre değişiklik gösterir.
Pamuktan ve ketenden üretilen çok eski kâğıtların yapısında hayvan dokularından elde edilen doğal yapıştırıcıların yanı sıra %90'dan fazla selüloz bulunur. Günümüzde sıklıkla kullanılan kâğıtlar ise şap, reçine gibi katkı maddeleri ve %30’a ulaşan miktarlarda lignin içerebilir.
Selüloz dünya üzerindeki yıllık biyokütle üretiminin neredeyse yarısını oluşturan biyolojik bir polimerdir. Saf selüloz aslında renksizdir. Fakat ışığı tamamen yansıtan mat yapısı nedeniyle beyaz görünür. Kâğıdın bileşimindeki lignin ve diğer bileşiklerin yükseltgenmesi yani oksijenle tepkimesi sonucu, bu maddelerin molekül yapıları değişir. Sadece selülozdan üretilen kâğıtların yapısı ise katkı maddeleri içeren kâğıtlar kadar kolay değişmez.
Kâğıdın renginin zamanla sarıya dönmesinin nedeni kâğıdı oluşturan maddelerin yükseltgenmesi sonucu oluşan moleküllerin bir kısmının kromofor gruplar içermesidir. Kromoforlar bir moleküldeki yapıya renk veren bölümlerdir. Kâğıdın yapısında zamanla meydana gelen değişimler sonucu oluşan bu moleküller, farklı dalga boylarındaki ışık ışınlarını soğurarak ya da yansıtarak kâğıdın sarı-kahverengi renkte görünmesine neden olur.
Bu yazı TÜBİTAK Bilim ve Teknik dergisi Kasım 2013 sayısı Merak Ettikleriniz köşesinde yayımlanmıştır.
