Sivrisinekler Bu Yaz Kâbusumuz mu Olacak?

Sciepro/SciencePhotoLibrary/GettyImages

Yaz ayları geldiğinde hava sıcaklıklarının artmasıyla birlikte sivrisineklerin sayısı da artar. Bu beklenen bir durumdur. Fakat sivrisinek ısırıklarından şikayet eden biriyseniz yeni gelişmeler pek de hoşunuza gitmeyebilir. Yapılan araştırmalar son yıllarda sivrisineklerin anormal sayıda arttığını gösteriyor.

Son yıllarda yapılan bilimsel araştırmalar küresel ısınmanın ve ekstrem hava olaylarının arttığını kanıtlıyor. Yapılan çalışmalar küresel ısınma ile birlikte patojenlerin ve sivrisinek gibi hastalık taşıyıcı canlıların yani vektörlerin yaşam alanlarının genişlediğini gösteriyor. Bu durum ise hem uzun yıllardır görülmeyen taşıyıcı kaynaklı hastalıkların yeniden ortaya çıkmasına hem de günümüzdeki taşıyıcı kaynaklı hastalıkların artmasına neden oluyor.

HAYKIRDI/ iStock.com

Enfekte olmuş bir insandan ya da hayvandan enfekte olmamış insana hastalık yapıcı etmeni taşıyan canlılara taşıyıcı (vektör) denir. Örneğin sıtma, sivrisinek ile taşınan bir hastalıktır. Bu hastalıkta taşıyıcı sivrisinektir.

Sivrisinekler sıcaklık ve yağış gibi iklim olaylarına karşı oldukça hassas canlılardır. Yapılan araştırmalar artan sıcaklıkların sivrisineklerin beslenme aktivitelerini artırdığını, büyümelerini hızlandırdığını ve hayatta kalmalarını kolaylaştırdığını gösteriyor. Bu da sivrisinekler aracılığıyla taşınan hastalıkların geniş alanlarda daha uzun süreler görülmesine neden oluyor. Ilıman ve nemli iklimler sivrisineklerin daha çok görüldüğü bölgeler olsa da belirli sıcaklıkların üzerinde sivrisinek larvalarının yaşama ve büyüme oranlarının düştüğü, yetişkin sivrisineklerin ise beslenme aktivitelerinin azaldığı da görülebiliyor. Fakat şehirlerde bulunan sivrisinekler kırsal kesimlerdekilere göre yüksek sıcaklıklara daha kolay uyum sağlayabiliyor.

Küresel ısınma nedeniyle artan sıcak hava dalgası, sel, aşırı yağış, kuraklık gibi ekstrem hava olayları da sivrisineklerin anormal şekilde çoğalmasına neden oluyor. Örneğin aşırı yağış, sulak alanların artmasına yol açıyor. Bu durum ise sulak alanlarda çoğalan sivrisineklerin yaşam alanlarının genişlemesine sebep oluyor. Yine kuraklık, sivrisineklerin yağmur suyunun biriktirildiği depoları üreme bölgesi olarak kullanmasını sağlıyor. Bu da sivrisinek sayısını artıyor.

Yapılan başka bir çalışmaya göre ise DDT (dikloro difenil trikloretan) gibi doğada uzun süre kalan böcek ilaçlarının tarımda, yerleşim alanlarının ilaçlanmasında ve ormancılıkta uzun süreli ve kontrolsüz biçimde kullanılması sivrisineklerin böcek ilaçlarına karşı direncini artıyor. Ayrıca kontrolsüz şehirleşmeyle birlikte ormanların azalması, geniş sulama kanalları ve su sistemleri ağının artması sivrisineklerin yaşam alanlarının genişlemesine ve aşırı çoğalmalarına katkı sağlıyor.

Araştırmalar ayrıca küresel ısınma ile birlikte artan hava sıcaklıkları sonucunda tropik bölgedeki canlı türlerinin daha ılıman bölgelere, ılıman bölgedeki türlerin ise daha düşük sıcaklıktaki bölgelere dağıldığını gösteriyor. Bu canlılar arasında ise yüksek üreme oranı ve hareket kabiliyetleri dolayısıyla böcekler ve diğer eklem bacaklılar öne çıkıyor. Bu durum ise taşıyıcı kaynaklı hastalıkların daha farklı bölgelere yayılmasına neden olabiliyor.

Sözlük:

Patojen: Hastalık yapıcı mikroorganizmalar ve virüsler.

Kaynaklar:

• Çetin, H. ve Yanıkoğlu, A., “Antalya kentinde bulunan Sivrisinek (Diptera: Culicidae) türleri, üreme alanları ve baskın tür Culex pipiens L.’in bazı özellikleri”, Türkiye Entomoloji Dergisi, Cilt 28, Sayı 4, s.  283-294, 2004.
• Lim, A. Y. ve ark.,“Mosquito abundance in relation to extremely high temperatures in urban and rural areas of Incheon Metropolitan City, South Korea from 2015 to 2020: an observational study”, Parasites & VEctors, Cilt 14, Sayı 1, s. 559, 2021.
• Rochlin, I. ve ark., “Anthropogenic impacts on mosquito populations in North America over the past century”, Nature Communications, Cilt 7, Sayı 1, 2016.
• Wan-Norafikah, O. ve ark., “Organochlorines and organophosphates susceptibility of Aedes albopictus Skuse larvae from agricultural and non-agricultural localities in Peninsular Malaysia”, Saudi Journal of Biological Sciences, Cilt 28, Sayı 1, s. 1010-1016, 2021.