İnsanların Kalabalık İçindeki Hareketlerini Yöneten Yasa

İşe, okula ya da başka bir yere giderken çoğu zaman kalabalık caddelerde yürümek zorunda kalırız. Ancak etrafta ne kadar çok insan olsa da hareket yönümüzü tayin etmekte zorlanmayız. Peki, insanların birbirlerine çarpmadan kalabalık ortamlarda hareket etmesini sağlayan nedir?

Kalabalıkların hareketlerini inceleyen araştırmacılar, insanları genellikle aynı işaretli elektrik yükleri gibi modeller. Bilindiği gibi işaretleri aynı olan elektrik yükleri birbirlerini iter ve itme kuvveti aradaki mesafe azaldıkça artar. Benzer biçimde kalabalık içinde hareket eden insanlar da başkalarına yaklaştıkları zaman sanki bir itici kuvvet hissediyorlarmış gibi birbirlerinden uzaklaşmaya başlar. Ancak benzerliğin tamamen aynı olduğu söylenemez. Aynı işaretli elektrik yükleri arasındaki itme kuvveti yüklerin hareket yönlerine bağlı değildir. İnsanların birbirinden uzaklaşması ise hareket yönlerine bağlı olarak değişir. Örneğin birisi bize doğru yürüyorsa ve kısa süre içinde çarpışma ihtimalimiz varsa yönümüzü değiştiririz. Ancak bizimle aynı yönde yürüyen birisi bize ne kadar yakın olursa olsun tehlikeli bir durum olmadığı için yönümüzü değiştirmeyiz.

I. Karamouzas, B. Skinner ve S. Guy isimli üç araştırmacı, insanların kalabalık içindeki hareketlerini incelemek için yeni bir düşünce öne sürdü. Bu görüşe göre, insanlar hareket yönlerini belirlerken bilinçsizce başkalarıyla çarpışma sürelerini hesaplıyor. Muhtemel çarpışmaya kalan süre kısaldıkça “itici kuvvet” büyüyor ve insanlar daha hızlı bir biçimde yönlerini değiştiriyor.

Yapılan gözlemler, bu modelin insanların kalabalık içindeki hareketlerini başarılı bir biçimde modellediğini gösteriyor. Ancak gözlemlere göre insanlar çarpışmaya üç saniyeden daha fazla süre varsa hareketlerinde herhangi bir değişiklik yapmıyor.

Öne sürülen modelin, normal durumlar için iyi sonuçlar verse de, insanların hareketlerinin daha düzensiz olduğu acil durumlar için hâlâ geliştirilmeye ihtiyacı olduğu belirtiliyor. Bu durumun en önemli sebebi insanların acil durumlar sırasında bir sonraki çarpışma zamanını tahmin etmesinin çok zor olması. Örneğin yanmakta olan bir binayı boşaltırken insanların birbirini iterek, düzensiz bir biçimde hareket eden diğer insanları gözlemlemesi ve doğru bir biçimde muhtemel çarpışma zamanlarını tahmin etmesi çok zor.

Araştırmacılar, geliştirdikleri modeli kullanarak kalabalık ortamlarda meydana gelecek değişikliklerin önceden tahmin edilebileceğini belirtiyor. Örneğin kameraların çektiği görüntülerdeki insan dağılımını girdi olarak kullanan bir yazılım, kalabalığın bir süre sonraki durumunu tahmin edilebilir. Böylece meydana gelmesi muhtemel acil bir durum önceden öngörülebilir ve önlem alınabilir.

Geliştirilen modelin, trafikte hareket eden araçlara ve insanlardan başka canlılara uygulanmasının da mümkün olabileceği belirtiliyor. Gelecekte bu konularla ilgili çalışmalar yapılması planlanıyor.