Yeni Tip Koronavirüs İçin Umut Vadeden Aşı Çalışmaları

Çin’de ortaya çıktıktan sonra dünya genelinde bir salgına dönüşen yeni tip koronavirüs milyonlarca insanı etkiledi. Tespit edilen vakalara göre yeni tip koronavirüsün neden olduğu COVID-19 hastalığına yakalananların %80’i hastalığı hafif semptomlarla atlatırken, %20’sinde ciddi akciğer enfeksiyonu görülüyor. Hastalık ilerleyen aşamalarda hastaların hayatını kaybetmesine neden olabiliyor.

Yeni tip koronavirüs nedeniyle hasta olan kişi sayısı her geçen gün artıyor. Ancak henüz bu virüse karşı geliştirilmiş bir aşı bulunmuyor. Dünya Sağlık Örgütünün son verilerine göre yeni tip koronavirüs için dünya genelinde şu an 90’dan fazla aşı adayı çalışması var. Bunlardan biri olan Sinovac Biotech’in aşı çalışmasıyla ilgili detaylar ise yakın zamanlarda Science dergisinde yayımlandı.

İnaktive edilmiş yani hastalık bulaştırma özelliğini kaybetmiş ama bağışıklık sağlayabilen virüsler, aşı geliştirmek için geleneksel olarak kullanılan yöntemlerden biri. İnaktive edilmiş virüslerin enfeksiyona neden olma özelliği çeşitli kimyasal maddeler ya da ısı ile ortadan kaldırılır.

Sinovac Biotech aşı geliştirme çalışmasında inaktive edilmiş SARS-CoV-2 virüsü kullandı. Araştırmacılar bu amaçla ilk olarak yeni tip koronavirüs nedeniyle hastaneye yatmış 11 hastadan akciğer sıvısı örneği alarak virüsü izole etti. Bu, aşı geliştirme çalışmalarının ilk basamağı olarak kabul edilir. Araştırmacılar daha sonra hayvan deneylerine başladı.

Araştırmada Çin, İtalya, İsviçre, İngiltere ve İspanya’dan hasta örnekleri kullanıldı.

Makak maymunları ve fareler üzerinde çalışmalar yapan araştırmacılar bir grup hayvana plasebo yani içinde herhangi bir etken madde olmayan ilaç verirken, bir gruba düşük doz, başka bir gruba ise yüksek doz aşı uyguladı. Araştırmacılar plasebo ilaç verilen maymunları aşı uygulanan maymunlarla karşılaştırmak için kontrol grubu olarak kullandı. Hayvan gruplarına aşı ve plasebo uygulaması yapıldıktan üç hafta sonra izole edilen virüsler hayvanlara tekrar enjekte edilerek bağışıklık sisteminin nasıl tepki verdiği takip edildi.

Düşük doz aşı uygulanan makak maymunlarında bağışıklık sisteminin verdiği tepkinin iyileşen insanlardakine benzer olduğu görüldü. Yüksek doz aşı uygulandığında ise bağışıklık sisteminin aşırı tepki verdiği gözlemlendi. Bağışıklık sisteminin aşırı tepki vermesi durumunda bağışıklık sistemi sadece hastalık yapıcı mikroorganizmaları ve virüsleri yok etmez, aynı zamanda vücuttaki sağlıklı hücrelere de zarar verir. Virüsün plasebo ilaç verilen maymunların vücudunda çoğalarak arttığı gözlemlendi. Aşı uygulanan maymunlarda ise akciğerde çok küçük fiziksel değişiklikler dışında önemli bir soruna rastlanmadı.

Aşının güvenirliği konusunda çalışmalar devam ediyor. Araştırmacılar 29. günde makak maymunlarından çeşitli organ örnekleri aldı ve alınan örneklerde herhangi bir değişiklik tespit edilmedi. Bu sonuçlar aşının farklı bir enfeksiyona da sebep olmadığını gösteriyor. Sinovac Biotech’in araştırmacıları, bu yıl içinde aşının insan deneylerine başlanacağını açıkladı.

Kaynaklar:

• Gao, Q. ve ark., “Development of an inactivated vaccine candidate for SARS-CoV-2”, Science, Makale no: eabc1932, 2020.
• https://www.nature.com/articles/d41586-020-01221-y