Mozart Dinlemek Bizi Daha Zeki Yapar mı?

Müziğin insanlar üzerinde birçok olumlu etkisi olduğu biliniyor. Toplumda bazı insanlar arasında ise Mozart parçaları dinlemenin zekâ düzeyini artırdığına yönelik bir inanış bulunuyor. Bu iddia, “Mozart etkisi” olarak adlandırılıyor. Peki, Mozart dinlemek gerçekten zekâyı geliştiriyor mu?

Mozart etkisi, 1993 yılında yapılan bir çalışmanın sonuçlarına dayanıyor. Kaliforniya Üniversitesinden Frances H. Rauscher ve arkadaşları tarafından yürütülen bu çalışma, müziğin bilişsel beceri üzerindeki etkisini incelemek üzere tasarlandı. Çalışmada üniversite öğrencisi olan katılımcılar üç gruba ayrıldı. Bir grup katılımcıya 10 dakika boyunca Mozart’ın K.448 numaralı sonatı, diğer gruba ise katılımcıların kalp atım hızlarını düşürerek rahatlamalarına yönelik bazı yönergelerin olduğu bir kayıt dinletildi. Kontrol grubunun ise sessiz bir ortamda kalması sağlandı. Deney öncesinde ve sonrasında katılımcıların mekânsal zekâ düzeyleri ölçüldü. Sonuçta sadece Mozart dinleyen grubun mekânsal muhakeme becerisi ile ilgili zekâ ölçümünde 8-9 puanlık bir artış görüldü. Ancak bu artışın kalıcı değil geçici bir değişim olduğu belirlendi.

Mekânsal (uzamsal) zekâ; nesnelerin zihinsel olarak kaydırılması, çevrilmesi, döndürülmesi ve dönüşümlerin zihinsel gösterimlerinin oluşturulması ve kullanılması becerisi olarak tanımlanabilir.

Bu çalışma medyanın da etkisiyle toplumda büyük bir yankı uyandırdı ve elde edilen bulgular Mozart etkisi olarak adlandırılmaya başlandı. Rauscher ve arkadaşlarının çalışmasına aslında sadece 36 üniversite öğrencisi katılmıştı. Bebekler üzerinde herhangi bir çalışma yapılmamasına rağmen, bazı haberlerde anne karnındaki bebeklere Mozart dinletilmesinin bebeklerin dâhi olmalarını sağlayacağı iddiası öne sürüldü. O dönemde, bazı ülkelerde yeni doğan bebeklerin ailelerine Mozart CD’leri hediye edildi. Bazı üniversitelerde ise öğrencilerin Mozart'ın eserlerini dinleyebilecekleri özel odalar oluşturuldu. Böylece Mozart dinleyen bebeklerin ileride daha zeki olması, üniversite öğrencilerinin ise zekâ düzeylerini artırarak daha başarılı olmaları amaçlanıyordu. Bu etki ile ilgili bilgiler o kadar hızlı yayıldı ki Mozart etkisi şu an dünya üzerinde çok sayıda kişi tarafından biliniyor.

Beyin görüntüleme çalışmaları, müziğin beyindeki birçok bölgeyi aktifleştirdiğini gösteriyor. Mekânsal beceriler sırasında da benzer beyin bölgeleri etkin hâle geliyor. Müzik dinleme veya müzik eğitimi sırasında tekrar tekrar aktifleşen bu bölgelerin hacmi artıyor. Böylece sinir hücreleri arasında oluşan yeni bağlantıların, beyinde ortak aktifleşme alanlarına sahip mekânsal becerilerle ilgili performansın artmasına yardımcı olduğu düşünülüyor.

Sonuç olarak araştırmalar müzik (özellikle de Mozart bestelerini) dinlemenin, akademik başarıya ulaşmanın kestirme bir yolu olmadığını gösteriyor. Ancak müzik dinlemenin ve müzik eğitiminin beynimiz üzerinde birçok olumlu etkisi olduğunu da unutmamakta fayda var.

Kaynaklar:

• Adil, H. ve Öztürk, G., “Mozart etkisi”, Haliç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, Cilt 4, Sayı 1, s. 17-23, 2021.
• Jenkins, J. S., “The Mozart effect”, Journal of the Royal Society of Medicine, Cilt 9, Sayı 4, s. 170-172, 2001.
• www.bbc.com/future/article/20130107-can-mozart-boost-brainpower 

Yazar Hakkında: