Temmuz 2025’te Gökyüzü

ClaudioVentrella / iStock

Yaz aylarındayız ve açık hava koşulları gökyüzü gözlemleri için büyük fırsatlar sunuyor. Tatil döneminin başlamasıyla geceleri dışarıda vakit geçirme imkânlarının artması da amatör gökbilimcilerin gökyüzüne daha çok zaman ayırabilmesine olanak sağlıyor. Karanlık gökyüzüyle buluşmanın heyecanını bilen gökbilim sevdalıları, TÜBİTAK’ın uzun yıllardır düzenlediği gökyüzü gözlem etkinliklerinin de sağladığı ivmeyle, yaz boyunca ülkemizin dört bir yanında düzenlenen birçok etkinlikte buluşuyor hatta bu organizasyonlara aktif olarak katkı sunuyor. Yıldızlar altında gerçekleşen bu tür buluşmalarla gökbilim başta olmak üzere bilimin farklı disiplinlerinin toplumun her kesiminde konuşulur olması sağlanarak bilim kültürünün gelişimine katkılar sunuluyor.

Temmuz ayı yaz gökyüzünde, gözlemler için renkli bir sahne bizleri bekliyor. Bu doğal sahnede Ay’dan gezegenlere, bulutsulardan galaksilere uzanan gözlem seçenekleri bulunuyor. Gözlem ekipmanının türüne ve tabii bir gözlem etkinliğine katılıyorsanız etkinliğin temasına göre gökyüzündeki farklı cisimleri gözlemleyebilirsiniz. Başta doğal teleskoplarımız olan gözlerimizle gökyüzünü tanımak, sonrasında mümkünse dürbünle gökyüzünü taramak ve devamında küçük çaplı bir teleskopla bile olsa gökyüzünde gezinmek, gökyüzü ve evrenle ilgili ufkumuzu genişletiyor.

Bu ay gökyüzünü tanımak için en çok başvuracağımız yapılardan biri yaz üçgeni. Vega, Deneb ve Altair yıldızlarından oluşan bu görüntü hem bulundukları Çalgı, Kuğu ve Kartal takımyıldızlarını tanımak hem de gökyüzündeki diğer gökcisimlerine ulaşmak için bizlere kılavuzluk ediyor. Bu aylarda Büyük Ayı ve Küçük Ayı Takımyıldızları, Kutup Yıldızı (Polaris) ile de gökyüzünü tanımaya başlayabiliriz.

Temmuz ayında gökyüzünde neler olacak?

Temmuz ayında Ay’ın farklı evrelerindeki görünümleri, Merkür, Venüs, Mars, Satürn ve Jüpiter gezegenleri, ay sonunda maksimum etkinliğe ulaşacak Delta Kova (Aquarid) göktaşı yağmuru ile Ağustos ortalarında daha etkin olsa da görülmeye başlanacak Kahraman (Perseid) göktaşı yağmuru ve çok sayıda derin uzay cismi, parıldayan yıldız ve takımyıldızlar gökyüzünde olacak.

3 Temmuz: Yer, Güneş’e en uzak konumda

Dünya, Güneş etrafındaki yörüngesinde eliptik bir yol izlediği için zaman zaman Güneş’e yaklaşır ya da ondan uzaklaşır. Ocak ayında Güneş’e en yakın olurken (yaklaşık 147,1 milyon km), temmuz ayında en uzakta (152,1 milyon km) bulunur. Bu yıl gezegenimiz, 3 Temmuz 2025 tarihinde saat 22:54 civarında Güneş’e en uzak konumda olacak.

4 Temmuz: Venüs, Ülker ve Uranüs yakın konumda

Gece gökyüzünün en parlak gezegeni Venüs (-4,1 kadir görünür parlaklığında), Uranüs gezegeni ve Ülker (Pleiades) açık yıldız kümesi ile gökyüzünde yakın konumda ve Güneş doğmadan önce gözlemlenebilir. Bu üçlü bir dürbün veya küçük çaplı teleskopla çok daha etkileyici şekilde görülebilir. Venüs ve Ülker çıplak gözle görülebilirken Uranüs için dürbün veya teleskop gerekecek.

7 Temmuz: Ay ve Antares yakın konumda

Yaklaşık -12 kadir görünür parlaklığıyla dolunay evresine yaklaşan Ay, gökyüzünü aydınlatırken Akrep Takımyıldızı’nın kalbi denilen en parlak yıldızı kırmızı süper dev Antares, 1 kadir parlaklığıyla ona eşlik edecek. Bu ikiliyi güney ufku üzerinde yakalayabilirsiniz.

10 Temmuz: Ay dolunay evresinde

Bu gece gökyüzü Ay’ın parlaklığı nedeniyle aydınlık dolu. Gözün görme sınırındaki bazı sönük yıldızları böylesi gecelerde görmek zorlaşır. Dolunay evresindeki Ay’ın bu geceki görünür parlaklığı -13 kadire yaklaşacak ve gökyüzünde Yay Takımyıldızı bölgesinde görülecek.

16 Temmuz: Ay ve Satürn yakın konumda

Sondördün evresine yaklaşan Ay, gece yarısından sonra 1 kadire yaklaşan görünür parlaklıktaki Satürn gezegeni ile doğuda, Balık Takımyıldızı bölgesinde yükselmeye başlayacak.

21 Temmuz: Ay ve Venüs yakın konumda

Yeniay evresine yaklaşan Ay, Venüs ve açık yıldız kümesi Pleiades (Ülker) ile yakın konumda olacak. Bu nesneler, Boğa Takımyıldızı bölgesinde Güneş doğmasına yaklaşık iki saat kala doğu ufkunun üzerinden gözlemlenebilir.

23 Temmuz: Ay ve Jüpiter yakın konumda

Güneş doğmadan hemen önce doğu ufkuna yakın konumda olacak hilal evresindeki Ay ile Jüpiter (yaklaşık -1,9 görünür parlaklıkta) birlikte gözlemlenebilir.

28 Temmuz: Ay ve Mars yakın konumda

Güneş battıktan hemen sonra batı ufkuna yakın konumda olacak hilal evresindeki Ay ve kızıl gezegen Mars (yaklaşık 1,5 görünür parlaklıkta) yakın konumda gözlemlenebilir.

Temmuz Ayında Gezegenler:

Merkür

Gökyüzündeki konumu nedeniyle gezegenin gözlemi için özellikle ayın ilk haftası uygun. Gezegen, bu dönemde yüksek ve temiz ufka sahip bir konumda olursanız Güneş battıktan hemen sonra batı ufku üzerinde 0,4 kadir civarındaki görünür parlaklığıyla gözlemlenebilir.

Venüs

Gökyüzünün parlayan incisi Venüs, ay boyunca ortalama -4,0 kadir görünür parlaklığıyla Güneş doğmadan önce doğu ufku üzerinde gözlemlenebilecek. Genellikle Boğa Takımyıldızı bölgesinde görülecek gezegen, yaklaşık %70’lik bölümü aydınlandığından bir teleskopla oval görünümüyle fark edilebilir.

Mars

Akşam gökyüzünün batı kısmında gözlemlenebilecek gezegenin ay sonuna doğru gözlem süresi epey azalacak. Ay boyunca ortalama 1,6 kadir görünür parlaklıkta olacak gezegen, Aslan ve Başak Takımyıldızı bölgesinde gözlemlenebilecek. 28 Temmuz’daki Ay ile yakınlaşması ayrıca izlenebilir.

Jüpiter

Gezegen ay ortasından itibaren sabahları Güneş doğmadan önce doğu ufku üzerinde gözlemlenebilir. Gözlem süresi gittikçe artacak ve yaklaşık -1,9 görünür parlaklığı ile İkizler Takımyıldızı bölgesinde olacak.

Satürn

Ay boyunca gece yarısından sonra yaklaşık 0,9 kadir görünür parlaklığıyla doğu ve güneydoğu yönünde parlayacak. 16 Temmuz’da Ay ile yakın konumda görülebilir.

Temmuz Ayında Başka Neler Gözlemlenebilir?

Çıplak gözle görülebilen beş gezegenden üçü (Venüs, Mars ve Satürn) neredeyse ay boyunca gözlemlenebilirken ikisini (Jüpiter ve Merkür) kısmen ve uygun şartlar sağlanırsa görmemiz mümkün olacak. Gezegenler ve Ay dışında bazı takımyıldızları (özellikle Çalgı, Kuğu, Çoban, Kartal, Başak, Herkül, Kanatlı At, Yay, Akrep, Kral, Kraliçe, Ejderha) gece boyunca gökyüzünü tanımak ve gökyüzündeki hareketi anlamak için bize rehberlik edecek. Genellikle Yaz Üçgeni veya Büyük Kepçe’den başlayan gezinti tüm gökyüzüne yayılacak. 

Dürbün ve/veya teleskop kullananlar, derin uzay cisimlerini de takip edebilirler. Temmuz ayında, M13 küresel yıldız kümesi, M57 gezegenimsi bulutsusu (Halka Bulutsusu), Andromeda galaksisi (M31), Başak Takımyıldızındaki Sombrero Galaksisi (M104) gözlemlemek için tercih edilen derin uzay nesnelerindendir. Büyük Kepçe’deki Mizar (aslında çıplak gözle iki, teleskopla üçlü bir yıldız grubu olarak görülür), Akrep Takımyıldızının en parlağı Antares, Yaz Üçgeni’nin parlak köşe başı yıldızları Vega, Deneb ve Altair, Çoban’ın parlak devi Arcturus gökyüzünde birer kılavuz lambası gibi ışıldayacak. Bu ay Delta Kova göktaşı yağmuru da meraklıları tarafından gözlemlenebilecek.

Yaz üçgeni ve köşe başı yıldızları Vega, Deneb ve Altair.

Ayın Yıldızı: Antares

Akrep Takımyıldızı’nın en parlağı olan süper dev Antares, yaklaşık 1,1 kadir görünür parlaklığıyla gökyüzünün parlak yıldızlarından biri olarak gözlemlenebiliyor. Yaklaşık 3.200 ^oC yüzey sıcaklığı olan yıldız, enerji üretiminin sonuna yaklaşan bir devasa kırmızı plazma küresi. Yaklaşık 550 ışık yılı uzaklıkta bulunan yıldızın kütlesi Güneş’in kütlesinin yaklaşık 12 katı, yarıçapı ise Güneş’in yarıçapının yaklaşık 680 katı kadar. Eğer Antares, Güneş ile yer değiştirse boyutlarıyla Mars’a kadar uzanırdı hatta atmosferi Jüpiter’i aşardı.

Temmuz’da Ay’ın Evreleri:

20 Temmuz 2025 Saat: 23:59’da Gökyüzü

Sözlük:

Kadir: Gök cisimlerinin parlaklığının ölçüsü, kadir birimiyle gösterilir. Bir cismin kadir sayı değeri ne kadar büyükse o cisim o derece sönük anlamına gelir. Kadir değeri pozitif ve negatif olabilir. Örneğin Güneş'in görünür parlaklığı -26,7 kadir, Kuzey Yarım Küre için Kutup Yıldızı olarak bilinen Polaris'in yaklaşık 2 kadir ve Sirius yıldızının parlaklığı ise yaklaşık -1,5 kadirdir. Parlak cisimler daha küçük kadir değerine, sönük cisimler ise daha büyük kadir değerine sahiptir. 1 kadir parlaklığındaki bir yıldız 2 kadir parlaklığındaki bir yıldızdan 2,512 kat daha parlaktır. Bir yıldız diğerinden 100 kat daha parlak ise aralarında beş kadir parlaklık farkı vardır. İnsan gözünün görebileceği en sönük yıldızlar yaklaşık 6 kadir parlaklığa sahiptir. Işık kirliliği olan bir ortamda bu değer 4 kadire kadar düşebilir.

Kaynaklar

• https://www.timeanddate.com/astronomy/perihelion-aphelion-solstice.html
• https://kenpress.com/files/2025WOT06Jun.pdf
• https://starwalk.space/en/news/antares-star
• https://starwalk.space/en/news/night-sky-tonight-july

 

Yazar Hakkında:

Prof. Dr. Faruk Soydugan