Astrofotoğraf: Oluşum Evresinde Bir Yıldız Sistemi Lynds 483
James Webb Uzay Teleskobu (JWUT) aracılığıyla elde edilen yüksek çözünürlüklü yakın kızılötesi görüntüler, Dünya’dan yaklaşık 650 ışık yılı uzaklıkta ve henüz aktif oluşum evresindeki çift yıldız sistemi Lynds 483’ten dikkat çekici ayrıntıları gün yüzüne çıkardı.
Aktif oluşum evresindeki çift yıldız sistemi Lynds 483
Oluşum aşamasındaki yıldız sisteminin görüntüsünde, turuncu, mavi ve mor tonlarında parlayan gaz ve toz püskürmeleri göze çarpıyor. Bu etkileyici sahnede, iki genç yıldız, kum saatini andıran yapının tam merkezinde, yoğun gaz ve toz diskinin içinde yer alıyor. Merkezdeki yıldızlar, çevrelerindeki gaz ve tozun bir kısmını on binlerce yıl boyunca, zaman zaman güçlü jetler hâlinde zaman zaman ise daha yavaş şekilde püskürterek bu görüntülerin oluşmasına neden oldu. Yeni püskürmelerin daha önce atılmış gaz ve tozla buluşması, çarpışmanın şiddetine bağlı olarak yapıyı şekillendiriyor. Bu süreçte gerçekleşen kimyasal tepkimeler sayesinde karbon monoksit, metanol ve başka bazı organik bileşikler ortaya çıktığı anlaşılıyor.
Lynds 483 bölgesinin görüntüsü dikkatlice incelendiğinde yıldız ışığının nerelerde engellendiği de fark edilebiliyor. Dikey doğrultuda uzanan yoğun gaz ve toz yapılarının yaklaşık 90 derece açıyla kesiştiği, geniş ve karanlık V şeklindeki bölge, merkezdeki yıldızların sağında ve solunda seçilebiliyor. İlk bakışta bu alanlarda hiç madde yokmuş gibi görünse de aslında bu alanlar tozun en yoğun olduğu yerlerdir. Bu nedenle bu bölgelerden çok az ışık geçebilir. Yine de dikkatle bakıldığında JWUT’un yakın kızılöte kamerasının (NIRCam), bu yoğun tozun ardında gizlenen bazı yıldızları turuncu noktalar hâlinde görüntüleyebildiği görülüyor. Toz yoğunluğunun daha az olduğu yerlerde ise yıldızlar beyaz ve mavi renklerde parıldıyor.
Görüntüdeki dikey yapının içinde yer alan yıldızlardan fırlayan maddelerin oluşturduğu yapılar, hem simetrik hem de asimetrik desenler sergiliyor. Bu desenler, araştırmacıların yıldızlardan ne zaman ve ne kadar madde atıldığını belirlemesine ve bu farklı yapılar bir araya geldiğinde hangi moleküllerin oluştuğunu anlamasına yardımcı oluyor. Bundan milyonlarca yıl sonra her iki yıldızın da Güneş’inkine yakın kütlelere ulaşacağı öngörülüyor. Oluşum süreçleri sona erdiğinde yıldızların püskürme bölgeleri büyük ölçüde temizlenecek ve geriye her iki yıldızın etrafında gezegenleri oluşturma potansiyeli taşıyan küçük gaz ve toz diskleri kalacak.
,
Sözlük:
Işık yılı: Işığın bir yılda aldığı yola karşılık gelir. Bir ışık yılı yaklaşık olarak 9,46 trilyon km'dir. Işık yılı özellikle büyük uzaklıklardaki astronomik kaynakların uzaklıklarını ifade etmek için kullanılan bir birimdir. Örneğin Güneş'ten sonraki en yakın yıldız Proxima Centauri'nin uzaklığı yaklaşık 4,25 ışık yılı iken komşu gök adamız Andromeda'nın uzaklığı yaklaşık 2,54 milyon ışık yılıdır.
Çift yıldız: Kütle çekimsel olarak birbirine bağlı, ortak kütle merkezi etrafında yörünge hareketi yapan ve iki yıldızdan oluşan sistem. Gök adamızda çok sayıda çift yıldız bulunduğu ve yıldız türlerine göre oranları değişmekle birlikte ortalama olarak gök adamızdaki yıldızların yarısından fazlasının çift veya çoklu yıldız sistemleri olarak bulunduğu biliniyor.
NASA's Goddard Space Flight Center/Chris Smith (USRA)
Kaynaklar:
- https://www.stsci.edu/contents/media/images/2025/111/01JM0482S0M2GV0DHB9P76QK14?news=true
- https://science.nasa.gov/missions/webb/nasa-webb-wows-with-incredible-detail-in-actively-forming-star-system/
Yazar Hakkında:
Prof. Dr. Faruk Soydugan
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Fakültesi Fizik Bölümü & Ulupınar Gözlemevi
