Asya Kökenli İnsanlar Ter Kokmuyor mu?

Bymuratdeniz/iStockphoto.com

Kötü Ter Kokusunun Asıl Sebebi Ne?

Ter, vücut ısısını dengelemek ve metabolizmanın ürettiği toksinleri dışarı atmak için ter bezleri aracılığıyla salgılanan tuzlu bir sıvıdır. Terin kendisi aslında kokusuzdur. Kötü koku, terin ciltteki bakterilerle etkileşime girmesi sonucu oluşur. Vücudumuzda ekrin ve apokrin adında iki tür ter bezi bulunur. Ekrin bezleri vücudun neredeyse her yerinde bulunur ve berrak, kokusuz bir ter üretir. Temel görevi vücut sıcaklığını düzenlemektir. Apokrin bezleri ise saçlı deri, koltuk altı ve kasık gibi çok sayıda kıl folikülünün olduğu bölgelerde bulunur. Bu bezlerden salgılanan ter, protein ve yağ bakımından zengindir. Bu içerikler, ciltteki bakteriler tarafından parçalanarak amonyak ve kısa zincirli yağ asitleri gibi uçucu maddelere dönüştürülür. İşte kötü kokunun kaynağı bu bileşiklerdir.

Ter Kokmayan İnsanlarda Farklı Olan Ne?

Bilim insanları, bazı insanların neden hiç ter kokmadığını araştırırken özellikle apokrin ter bezlerinde ve diğer salgı bezlerinde bulunan ABCC11 adlı bir gene odaklandılar. Çünkü işlevsel bir ABCC11 genine sahip kişilerde kulak kiri genellikle ıslak ve yapışkandır, ayrıca apokrin ter bezleri nedeniyle vücut kokusu daha belirgindir. Genin işlevsiz varyantına sahip kişilerde ise kulak kiri kuru olur ve apokrin ter bezlerinin ürettiği kötü koku çok daha azdır. Araştırmalar, Doğu Asya kökenli bireylerin büyük bir çoğunluğunun (nüfusun %80-90'ı) ABCC11 geninin belirgin kokuya sebep olmayan bu işlevsiz varyantına sahip olduğunu gösteriyor. Buna karşılık Avrupa, Afrika, Orta Doğu kökenli bireylerde bu varyant nadir görülür. Bu sebeple vücut kokusunun olmaması nadir bir durumdur.

ABCC11 Geninin İşlevi Nedir?

ABCC11 geni, hücre zarında yer alan ve bazı maddelerin hücre içine ya da dışına taşınmasını sağlayan özel bir proteinin üretilmesini sağlar. Bu protein, özellikle yağda çözünebilen maddelerin (lipofilik bileşikler), safra asitlerinin, bazı hormon benzeri maddelerin ve koltuk altı teri ile kulak kirinde bulunan bazı bileşenlerin taşınmasında görev alır.

ABCC11 geni sayesinde ter bezlerinden S-glutatyon konjugatı adı verilen kokusuz bir bileşik salgılanır. Ancak Staphylococcus hominis gibi insan derisinde doğal olarak bulunan bazı bakteriler bu kokusuz maddeyi parçalar. Parçalanma sonucu oluşan ürünler tiyoller gibi kükürtlü, kötü kokuya yol açan bileşiklerdir. İşte bu biyokimyasal süreç, özellikle apokrin ter bezlerinin yoğun olduğu bölgelerde kötü ter kokusunun temel nedenlerinden biridir.

Teri oluşturan bileşenler, o bölgede hangi bakteri türlerinin yaşayabileceğini belirler. Örneğin terde S-glutatyon konjugatı bulunmuyorsa bu maddeyi parçalayarak kötü kokulu bileşikler üreten Staphylococcus hominis gibi bakteriler o bölgede tutunamaz. Bu da kötü koku oluşmasını engeller. ABCC11 geninde meydana gelen bir mutasyon, genin ürettiği taşıyıcı proteinin işlevini kaybetmesine neden olur. Sonuç olarak kokusuz olan S-glutatyon konjugatı ter bezlerinden cilde taşınamaz. Bu madde ciltte bulunmadığında ise onu parçalayarak koku oluşturan Staphylococcus hominis gibi bakteriler çoğalamaz ve kötü ter kokusu oluşmaz.

ABCC11 geninin bazı varyantları, yalnızca ter ve koku üretimiyle değil, aynı zamanda ilaç direnci ve bazı hastalıklarla da ilişkilidir. Örneğin bu genin belirli formları, antiviral olarak (virüs önleyici) ya da kanser tedavisinde kullanılan ilaçlara karşı vücudun daha dirençli hâle gelmesine neden olabilir. Bu da ilaçların etkisini azaltabilir. Ayrıca ıslak kulak kiri ile ilişkilendirilen ABCC11gen varyantı, bazı araştırmalara göre Japon kadınlarda meme kanseri riskini artırabilir. Ancak aynı ilişki Avrupa kökenli kadınlarda gözlenmemiştir. Japon erkeklerde sık görülen, ağrılı ve iltihaplı şişliklerle kendini gösteren hidradenitis suppurativa (köpek memesi hastalığı, hidradenit) adlı cilt hastalığının riskini de artırabilir. Tüm bu bulgular, ABCC11 geninin sadece ter kokusu ve kulak kiri ile değil, vücuttaki salgı sistemlerinin işleyişi ile ilgili daha geniş biyolojik süreçlerde de rol oynadığını gösteriyor.

Peki Bu Genetik Özellik Neden Özellikle Doğu Asya’da Yaygın?

2010’da yayımlanan bir araştırmaya göre ABCC11 genindeki işlev kaybı mutasyonu Doğu Asya toplumlarında çok yaygındır. Örneğin Korelilerde bu mutasyon çok sık görülür. Çinli, Vietnamlı ve diğer Doğu Asya kökenli bireylerde de yaygın olarak bulunur. Buna karşılık Avrupa ve Afrika kökenli bireylerde bu mutasyona sahip olma oranı yalnızca %3 civarındadır. Bu genetik farkın neden özellikle Doğu Asya toplumlarında bu kadar yaygınlaştığı ise henüz kesin olarak bilinmiyor.

Kötü Ter Kokusu Yaymayanların Deodorant Kullanmasına Gerek Var mı?

ABCC11 geninin işlevsiz varyantını taşıyan bireylerde, genetik olarak kötü koltuk altı kokusu oluşmaz. Bu nedenle bu kişilerin deodorant kullanmaları aslında çoğu zaman gereksizdir. Ancak pek çok kişi, bu durumun farkında değildir. Dahası toplumsal hijyen anlayışı ve kozmetik alışkanlıkları bu konuda yönlendirici olabilir. Yani genetik olarak “kokusuz” olsalar bile kişisel hijyen tercihleri ve toplumsal normlar, deodorant kullanımını sürdürmelerine neden olabilir.

Kaynaklar:

• Toyoda, Y., Gomi, T., Nakagawa, H., Nagakura, M., & Ishikawa, T. (2016). Diagnosis of human axillary osmidrosis by genotyping of the human ABCC11 gene: clinical practice and basic scientific evidence. BioMed research international, 2016(1), 7670483.
• Miura, K., Yoshiura, K. I., Miura, S., Shimada, T., Yamasaki, K., Yoshida, A., ... & Masuzaki, H. (2007). A strong association between human earwax-type and apocrine colostrum secretion from the mammary gland. Human genetics, 121, 631-633.
• Stevens, B. R., & Roesch, L. F. (2024). Interplay of human ABCC11 transporter gene variants with axillary skin microbiome functional genomics. Scientific Reports, 14(1), 28037.
• Martin, A., Saathoff, M., Kuhn, F., Max, H., Terstegen, L., & Natsch, A. (2010). A functional ABCC11 allele is essential in the biochemical formation of human axillary odor. Journal of Investigative Dermatology, 130(2), 529-540.
• Ishikawa, T., Toyoda, Y., Yoshiura, K. I., & Niikawa, N. (2013). Pharmacogenetics of human ABC transporter ABCC11: new insights into apocrine gland growth and metabolite secretion. Frontiers in genetics, 3, 306.
• Matsumoto, H., Tsuchiya, T., Yoshiura, K. I., Hayashi, T., Hidaka, S., Nanashima, A., & Nagayasu, T. (2014). ABCC11/MRP8 expression in the gastrointestinal tract and a novel role for pepsinogen secretion. Acta histochemica et cytochemica, 47(3), 85-94.
• Ota, I., Sakurai, A., Toyoda, Y., Morita, S., Sasaki, T., Chishima, T., ... & Shimada, H. (2010). Association between breast cancer risk and the wild-type allele of human ABC transporter ABCC11. Anticancer research, 30(12), 5189-5194.
• Shibuya, Y., Morioka, D., Nomura, M., Zhang, Z., & Utsunomiya, H. (2019). Earwax of patients with hidradenitis suppurativa: a retrospective study. Archives of Plastic Surgery, 46(06), 566-571.
• https://www.geneticlifehacks.com/ear-wax-and-body-odor-its-genetic/
• https://www.nbcnews.com/news/asian-america/east-asians-no-body-odor-dont-need-deodorant-rcna156778
• https://www.scientificamerican.com/article/people-without-underarm-protection/

Yazar Hakkında:

Gülnur Şener

Moleküler Biyolog