Beyrut Patlamasının Uydu Görüntülerine Yansıyan İzleri
4 Ağustos’ta Lübnan’ın başkenti Beyrut'ta meydana gelen patlama sonrasında gökyüzüne yükselen mantar şekilli devasa bulut nedeniyle birçok kişinin aklına Bu, nükleer bir patlama mı? sorusu geldi.
4 Ağustos’ta Lübnan’ın başkenti Beyrut büyük bir patlamayla sarsıldı. İki yüzden fazla kişinin ölümüne, beş binden fazla kişinin yaralanmasına neden olan patlamanın şiddeti, 200 km uzaklıktaki Kıbrıs’tan hissedildi. Patlamanın neden olduğu hasar nedeniyle 300.000 insan evsiz kaldı. Patlama sonrasında gökyüzüne yükselen mantar şekilli kırmızı-turuncu renkteki devasa bulut nedeniyle birçok kişinin aklına "Bu, nükleer bir patlama mı?" sorusu geldi.
Mantar bulutunun sadece nükleer patlamalar sonucu oluştuğu düşünülse de şiddetli kimyasal patlamalar sonucu da mantar bulutu ortaya çıkabilir. Ayrıca patlama nedeniyle oluşan kırmızı-turuncu renkteki duman, amonyum nitratın parçalanması sonucu açığa çıkan gazlardan biri olan azot dioksitin varlığının bir işareti olarak kabul edilebilir.
Beyrut Limanı'nın patlamadan sonra çekilmiş bir fotoğrafı
Lübnanlı yetkililer, patlamanın Beyrut Limanı’nda bir depoda 2013’ten beri saklanan yaklaşık 2750 ton amonyum nitrattan kaynaklandığını açıkladı. Amonyum nitrat tarım alanında gübre olarak yaygın bir şekilde kullanılıyor. Ayrıca madencilikte kullanılan patlayıcıların içine de katılabiliyor. Amonyum nitrat normal koşullarda kolayca bozunmaz. Ancak yüksek sıcaklıkta şiddetli bir şekilde patlayabilir.
Beyrut Limanı’ndaki patlamanın sebebinin ise amonyum nitratın depolandığı hangarın yakınlarındaki bir yangın olduğu tahmin ediliyor.
Beyrut Patlamasının Ardındaki Kimya
Amonyum nitrat (NH4NO3) molekülü, eksi yüklü amonyum iyonu ile artı yüklü nitrat iyonunun birbirine bağlanmasıyla oluşur. Amonyum (NH4+) iyonunda dört hidrojen atomu bir azot atomuna bağlıdır. Nitrat (NO3-) iyonu ise bir azot atomuna üç oksijen atomunun bağlanmasıyla oluşur. Amonyum nitrat 230oC’de parçalanır ve azot gazı, oksijen gazı ve su buharına ayrışır. Amonyum nitratın parçalanması sonucu açığa çıkan büyük miktardaki gazın aniden genleşmesi patlamaya neden olur. Bu sırada gerçekleşen bazı kimyasal tepkimeler sonucu amonyak, azot dioksit gibi yan ürünler açığa çıkabilir. Beyrut’taki patlama sonucu oluşan kırmızı-turuncu renkteki bulutun nedeni ise azot dioksit molekülü.
Kötü kokulu bir gaz olan azot dioksit solunum yollarında tahrişe ve solunum sorunlarına yol açabiliyor. Tahriş edici özellikte bir madde olan amonyak ise gözde, deride ve solunum yollarında hasara neden olabiliyor.
Middlebury Uluslararası Çalışmalar Enstitüsünden Prof. Dr. Jeffrey Lewis, Beyrut’taki patlama sonucu açığa çıkan enerjinin 200-500 ton TNT’ye eş değer olduğunu tahmin ettiğini açıkladı.
Uydu Görüntülerinde Beyrut Patlamasının İzleri
NASA/JPL-Caltech/Earth Observatory of Singapore/ESA
NASA ve Singapur Dünya Gözlemevi araştırmacıları uydu görüntülerini kullanarak Beyrut patlamasının şehirde neden olduğu hasarın haritasını çıkardı. Yukarıdaki fotoğrafta Beyrut Limanı ve çevresinde görülen koyu kırmızı noktalar en ciddi hasarın olduğu yerleri, turuncu olanlar orta derecedeki hasarlı bölgeleri, sarı noktalar ise az hasarlı bölgeleri temsil ediyor. Uydu verileri deprem, tsunami, sel gibi doğal afetlerin yanı sıra patlama, zorunlu göç gibi büyük olaylar hakkında da bilgi sahibi olunmasına yardımcı oluyor.
Kaynaklar:
- https://www.nature.com/articles/d41586-020-02361-x
- https://www.nasa.gov/feature/jpl/nasa-maps-beirut-blast-damage
- https://popsci.com.tr/beyrut-patlamasinda-neden-mantar-bulutu-olustu/
- https://theconversation.com/what-is-ammonium-nitrate-the-chemical-that-exploded-in-beirut-143979
- https://www.compoundchem.com/2020/08/05/ammonium-nitrate/
Yazar Hakkında:
