Gelişmiş Hava Hareketliliği Çağı Başlıyor

Marharyta Marko/iStockphoto.com

Trafikte beklerken üstünüzden bir hava taksisi geçiyor, insansız hava araçları ise sipariş ettiğiniz kargoları size teslim etmek için hızla adresinize yöneliyor. Üstelik bu yeni ulaşım araçları, tıpkı günümüzün elektrikli ve otonom kara taşıtları gibi çevre dostu motorlarla çalışıyor ve çoğu zaman insan müdahalesine ihtiyaç duymadan hareket ediyor. Daha sürdürülebilir bir dünya için geliştirilen bu sistem, şehir içi ve şehirler arası ulaşımı yeniden tanımlamayı hedefliyor. “Gelişmiş Hava Hareketliliği” olarak adlandırılan bu yenilikçi ulaşım biçimi, karbon salımını azaltmayı, trafik sıkışıklığını hafifletmeyi ve ulaşımı daha verimli hâle getirmeyi amaçlıyor. Bu sistemin yaygın olarak kullanılmaya başlanmasının ise tahmin edildiği kadar uzak olmadığı; önümüzdeki 5-25 yıl içinde hayatımıza girmesinin beklendiği belirtiliyor.

2030-2050 yılları arasında hayatımızın bir parçası hâline gelmesi öngörülen gelişmiş hava hareketliliği araçları, birçok alanda önemli yenilikler sağlayabilir:

Her gelişmiş teknoloji gibi bu araçların da güvenli ve konforlu şekilde kullanılabilmesi için çeşitli teknik özelliklere sahip olması gerekiyor:

• Vertiport: Dikey kalkış ve iniş yapılabilen pistlerdir.
• Gürültü: Hava aracının gürültüsünü azaltmak için yeni tasarımlar.
• Altyapı: Mevcut havalimanlarına vertiport eklenmesi, şarj istasyonları kurulumu ve ağ bağlantısı gibi önemli unsurlar hakkında standartlar geliştirilmesi.
• Güvenlik: Hava araçlarının güvenle uçabilmesi için gerekli kurallara ve standartlara uyması. Örneğin otonom uçuş yazılımları ve acil iniş protokolleri gibi.
• Sürüş kalitesi: Yolculuğun konforlu geçmesini sağlayacak donanıma sahip olması.

Gelişmiş hava hareketliliği kapsamında, elektrikle çalışan ve bir helikopter gibi dikey olarak kalkış ve iniş yapabilen araçlar (eVTOL) geliştiriliyor. Bu araçlar hem çevre dostu hem ileri teknolojik sistemlerle donatılıyor. Pilotlu veya tamamen otonom yani insansız uçabilecek şekilde tasarlanıyor. Bu araçların yoğun hava sahasında güvenle çalışabilmesi için hava sahası iletişimi, uçuş rotası yönetimi, çarpışma kaçınma sistemleri gibi otomasyon yazılımları geliştiriliyor.  Bunun yanı sıra eVTOL hava araçlarının operasyonlarını destekleyecek altyapının da hızla geliştirilmesi gerekiyor. Dikey kalkış ve iniş yapan araçlara özel pistler olan vertiportların tasarımı ve konumlandırılması ile ilgili standartlar Eylül 2022 itibarıyla belirlenmiş durumda.

Gelişmiş hava hareketliliği araçları konusunda ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi  (NASA), Avrupa Birliği Havacılık Emniyeti Ajansı (EASA), Avrupa Hava Trafik Yönetimi Ortaklığı (SESAR JU) ve Çin-Japonya-Güney Kore üçlü iş birliği ile araştırma ve geliştirme çalışmaları devam ediyor. Bu kurumlar gerekli hava sahası yönetimi, otomasyon sistemleri, altyapı entegrasyonu gibi alanlarda çalışmalarını sürdürüyor.

ABD Federal Havacılık İdaresi (FAA) gelişmiş hava hareketliliğinin güvenli bir şekilde hayata geçirilmesi için “Innovate28” isimli uygulama planını yayımladı. Bu planın amacı, yeni ulaşım şeklinin belirli bölgelerde uygulanmasını sağlamak.  

Tüm bu çalışmalar, uçan taksiler ve insansız hava araçları gibi elektrikli hava araçlarını sandığımızdan çok daha kısa bir süre içinde gökyüzünde görebileceğimiz anlamına geliyor.

Kaynaklar:

• https://www.faa.gov/air-taxis
• https://www.faa.gov/newsroom/faa-releases-vertiport-design-standards-support-safe-integration-advanced-air-mobility
• https://www.nasa.gov/mission/aam/
• https://www.nasa.gov/centers-and-facilities/armstrong/nasa-is-creating-an-advanced-air-mobility-playbook-2/
• https://www.mdpi.com/2226-4310/10/8/712
• https://www.easa.europa.eu/en/domains/drones-air-mobility/drones-air-mobility-landscape/urban-air-mobility-uam
• https://www.sesarju.eu/U-space
• https://turkish.cgtn.com/2025/03/21/ARTI1742547645345268
• https://www.faa.gov/air-taxis/implementation-plan

Yazar Hakkında:

Çisem Kasap

Havacılık ve Uzay Mühendisi