Hayvanlar Kış Uykusuna Neden Yatar?
Kışın gelmesiyle havalar soğur ve çevredeki besin kaynakları azalır. Bu yüzden kış gelince kimi hayvanlar sıcak yerlere göç eder, kimi kış için yuvalarında yiyecek depolar, kimi de kış uykusuna yatar.
SashaFoxWalters/iStock
Bu sesli yayını
Kış Uykusu Nedir?
Kış uykusu ya da hibernasyon uykuya benzer bir çeşit uzun süreli hareketsizlik halidir. Bu süreçte canlının vücut sıcaklığı azalır, kalp atım sayısı düşer, nefes alışveriş hızı yavaşlar ve metabolizma hızı en düşük seviyeye iner.
Arktik yer sincabı kış uykusundayken 37oC derece olan vücut sıcaklığını -3oC’ye kadar düşürebilir.
Kış uykusu genellikle sıcakkanlı hayvanlarda görülür. Çünkü sıcakkanlı hayvanlar vücutlarında depoladıkları besinleri yakarak enerji elde ederler. Ortaya çıkan bu iç enerjiyle vücut sıcaklıklarını dengelerler. Kışın havanın soğumasıyla azalan besin kaynakları vücut sıcaklıklarını dengede tutmak için yetersiz kalır. Kışın yeterli besin kaynağı bulamayan hayvanlar bu süreci kış uykusunda geçirir. Bu şekilde yaşamsal faaliyetlerini gerçekleştirmeleri için gereken enerjiyi saklar ve hayatta kalmayı başarırlar. Kış uykusuna yatmadan birkaç ay önce ise uyurken harcanacak besini vücutlarında depolarlar.
Kış uykusuna yatan en bilinen hayvanlar;
- Ayı
- Yarasa
- Sincap
- Kirpi
- Yer sincabı
- Dağ sıçanı
- Fındık faresi
- Kurbağa
Bazı sıcakkanlı ya da yarı sıcakkanlı balıklar, amfibiler (hem karada hem suda yaşayabilen hayvanlar) ve böcekler de kış uykusuna yatar. Timsah ve yılan gibi sürünler ise soğuk havalarda brumasyon olarak adlandırılan kış uykusuna benzer bir evreye girerler. Bu evrede sürüngenler soğuk havaya bağlı olarak vücutlarındaki tüm işlevleri yavaşlatarak ya tamamen hareketsiz kalıyorlar ya da yavaş hareket ederler. Tilki, tavşan, balina ve kutup ayısı gibi bazı sıcakkanlı canlılar ise kış uykusuna yatmazlar. Karıncaların ise soğuk havalarda vücut sıcaklıkları düşer ve hareketleri yavaşlar. Fakat kış uykusuna yatmazlar.
Uğur böceği kış uykusuna yatan böceklerdendir.
Kaynaklar:
- https://www.livescience.com/54982-why-do-animals-hibernate.html
- https://www.nationalgeographic.com.au/animals/animals-dont-actually-sleep-for-the-winter-and-other-surprises-about-hibernation.aspx
- https://www.annualreviews.org/doi/pdf/10.1146/annurev.physiol.66.032102.115105
- https://www.independent.co.uk/news/science/under-the-microscope-why-do-animals-hibernate-2109254.html
- http://jeb.biologists.org/content/217/12/2032
- https://www.nps.gov/dena/learn/nature/arcticgroundsquirrel.htm
- https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0960982213001310
- https://www.saga.co.uk/magazine/home-garden/gardening/wildlife/insects/the-ladybird
