Kadınlar ve Çocukların da Zirveye Oynadığı Spor: Satranç
77 yaşında bir kadının 7 yaşında bir erkeğe resmî olarak rakip olduğu bir turnuva maçı izliyorsanız muhtemelen bu bir satranç maçıdır.
77 yaşında bir kadının 7 yaşında bir erkeğe resmî olarak rakip olduğu bir turnuva maçı izliyorsanız muhtemelen bu bir satranç maçıdır. Fiziksel dayanıklılık, hız ve kas gücüne bağlı pek çok sporda yaş ve cinsiyet ayrımı öne çıkarken, stratejinin en önemli unsur olduğu satrançta kurallar gereği oyuncular cinsiyetlerine ya da yaşlarına göre ayrılmaz. Rakipler genellikle turnuva deneyimlerine göre birbirleriyle eşleştirilir. Bunun için yapılması gereken ise sürekli turnuvalara katılıp rakipleri yenerek Dünya Satranç Federasyonu (FIDE) tarafından tanınan puanı (ELO) yükseltmek.
Fotoğrafta 17 yaşındaki Judit Polgar, eski dünya satranç şampiyonu Boris Spassky ile 10 maç sürecek özel ödüllü bir karşılaşmada oynuyor. Kazananın 120.000 dolar, kaybedenin ise 80.000 dolar alacağı karşılaşmayı bir puan farkla Judit Polgar önde bitirdi.
Satrançta iyi oyuncular arasında yer almak istiyorsanız sırasıyla “aday usta”, “FIDE ustası”, “uluslararası usta” ve “büyük usta” unvanlarını almanız gerekir. Bunun için de FIDE tarafından tanınan turnuvalara katılarak belirli puan limitlerini aşmalı ve “norm” denilen turnuva deneyimine sahip olmalısınız. Satranca yeni başlayan bir oyuncu birkaç yıl içinde dünya klasmanında yarışacak seviyeye gelebilir.
Eskiden satrançta başarılı olmak için özel dersler almak gerekirken günümüzde bilgisayar programlarının da yardımıyla herkes kolayca satranç alıştırmaları yapabiliyor. Bu sayede genç yaşta FIDE tarafından verilen unvanlarla ilgili rekorlar son yıllarda daha sık kırılmaya başlandı. Ayrıca bu unvanlara genç yaşta sahip olanların sayısı da arttı. Örneğin 2005 doğumlu Alekhine Nouri, 7 yaşında FIDE ustası olarak bu unvanı alan en genç kişi oldu. Alekhine Nouri, adını eski dünya satranç şampiyonu olan Alexander Alekhine’den alıyor; babası Hamed Nouri de bir FIDE ustası ve oğlunun iyi bir satranç oyuncusu olmasını istiyor.
FIDE ustasının bir üstü olan uluslararası usta unvanını en genç yaşta alan kişi ise 2019’da henüz 10 yaşındayken gerekli şartları sağlayan Abhimanyu Mishra oldu. Daha önce bu unvanı 2016’da yine 10 yaşında olan ancak şartları sağladığı gün itibarıyla Abhimanyu Mishra’dan 17 gün büyük olan Rameshbabu Praggnanandhaa almıştı. En genç yaşta büyük usta unvanını alan kişi ise 2002 yılında, 12 yaşındayken şartları sağlayan Sergey Karjakin olmuştu. Aradan geçen 19 yıla rağmen Karjakin’in rekoru kırılmamış olsa da 15 yaşını doldurmadan büyük usta unvanını alan 40’a yakın satranç oyuncusu var.
2016 Dünya Satranç Şampiyonası unvan maçı. En genç yaşta büyük usta unvanına sahip olan Sergey Karjakin, 2013’ten beri dünya satranç şampiyonu unvanını koruyan Magnus Carlsen’e karşı oynuyor. 12 maçlık karşılaşma iki tarafın da birer kez galip geldiği 6-6’lık skorla berabere bitti. Uzatmaları hızlı satranç şeklinde oynanan karşılaşmada, dört maçtan ikisini kazanan Magnus Carlsen şampiyonluk unvanını korudu. 2016, şampiyonluk için karşılaşan iki kişinin de 30 yaşından küçük olduğu ilk yıl oldu. Ancak 2018’deki unvan maçında da Magnus Carlsen’in rakibi 1992 doğumlu Fabiano Caruana oldu. En genç yaşta dünya satranç şampiyonu olan kişi ise 22 yaşında bu başarıya erişen Garry Kasparov.
Hou Yifan 15 yaşını doldurmadan büyük usta unvanını alanlar arasındaki tek kadın oyuncu. Hou Yifan aynı zamanda FIDE’nin en yüksek puana sahip 100 aktif oyuncu listesinde de 85. sırada tek kadın olarak yer alıyor. Bu listeye daha önce girmiş kadınlar arasında en yüksek dereceye sahip olan ise 8. sıraya kadar yükselen Judit Polgar.
Satranç oyuncusu Hou Yifan, fiziksel kondisyonunu geliştirmek için koşu antrenmanı yapıyor. Uzun süreli koşu antrenmanları, saatler süren turnuva maçlarında masa başında dikkatlerini yoğunlaştırması gereken satranç oyuncularına yardımcı oluyor.
Judit Polgar'ın da bir üyesi olduğu Polgar kardeşlerin hikâyesi, satrancın kadınlara göre olmadığını düşünenleri haksız çıkaracak nitelikte. Laszlo Polgar, Hırvat bir psikolog ve satranç öğretmeniydi. Ona göre deha doğuştan gelmez ancak çok çalışarak elde edilebilirdi. Polgar, bunu ispatlamak için üç kızını da çok küçük yaşlardan itibaren satranç konusunda eğitti. Kızlarının üçü de satranç konusunda üstün başarılar elde etti. 1969 doğumlu Susan, 1984’te en yüksek FIDE puanlı kadın, 1991’de büyük usta unvanını alan üçüncü kadın oldu. Ayrıca yalnızca kadınların katılabildiği turnuvalarda yarışarak 1996’da dünya kadın satranç şampiyonu unvanını aldı ve bu unvanı 1999’a kadar korudu. 1974 doğumlu ortanca kızı Sofia uluslararası usta unvanını aldıktan sonra satranç kariyerinde daha fazla ilerlemedi.
Laszlo Polgar’ın en küçük kızı, 1976 doğumlu Judit ise yalnızca kadınların yarıştığı turnuvalar yerine karma turnuvalarda yarıştı. Henüz 12 yaşındayken FIDE’nin en iyiler listesinde 55. sıraya yükseldi. Sonrasında ise 1958’den beri Bobby Fisher’a ait olan en genç yaşta büyük usta unvanını alma rekorunu (15 yaş, 6 ay, 1 gün), 1991’de (15 yaş, 4 ay, 28 gün) kırdı. 1989’dan jübilesini yaptığı 2014’e kadar FIDE sıralamasına göre en yüksek puanlı kadın oyuncu oldu. Judit aynı zamanda 2.700’den fazla ELO puanı kazanan ve dünya sıralamasında ilk 10’a giren tek kadın oyuncu olmayı da başardı.
Satranç yeterince isteği ve çalışma azmi olan herkesin cinsiyete ya da yaşa bağlı olmaksızın başarı elde edebileceği bir spor.
Kaynaklar:
- https://en.wikipedia.org/wiki/FIDE_titles
- https://en.wikipedia.org/wiki/Alekhine_Nouri
- https://en.wikipedia.org/wiki/Abhimanyu_Mishra
- https://en.wikipedia.org/wiki/Garry_Kasparov
- https://en.wikipedia.org/wiki/Hou_Yifan
- https://en.wikipedia.org/wiki/Susan_Polgar
- https://en.wikipedia.org/wiki/Sofia_Polgar
- https://en.wikipedia.org/wiki/Judit_Polgar
