Solunum Sistemi Nedir? Organları Nelerdir?

Jitendra Jadhac/iStockphoto.com

Vücuttaki tüm hücreler enerji üretmek için oksijen kullanır. Solunum sistemi aracılığıyla da havadan alınan oksijen kan dolaşımına taşınır ve metabolizma sırasında oluşan karbondioksit dışarı atılır. Diğer bir deyişle solunum sistemi hücrelerin ihtiyaç duyduğu oksijeni sağlar. Bu nedenle solunum sistemi hayati bir öneme sahiptir.

Solunum Sistemini Oluşturan Organlar Neler?

Solunum sistemi, üst ve alt solunum yolları olmak üzere iki bölümden oluşur. Üst solunum yolu burun, yutak (farenks) ve gırtlaktan (larenks); alt solunum yolu ise soluk borusu (trakea), bronşlar ve akciğerlerden oluşur. Bu organlar birlikte çalışarak oksijenin vücuda girmesini ve karbondioksidin vücuttan atılmasını sağlar.

Solar22/iStockphoto.com

Solunum Sistemini Oluşturan Organların Görevleri Neler?

Hava vücuda burundan girer. Burun, solunan havayı vücut sıcaklığına uygun olacak biçimde ısıtır ve nemlendirir. Bunun yanı sıra havayı temizleyen bir filtre görevi görür. Burnun içinde bulunan kıllar ve mukus tabakası; havadaki toz, kir ve mikropları tutarak bunların akciğerlere ulaşmasını engeller. Bu işlemler, akciğerlerin ihtiyaç duyduğu temiz, nemli ve ılık bir hava meydana getirir; solunumun sağlıklı bir şekilde gerçekleşmesini sağlar.

Anton Porkin/iStockphoto.com

Hava vücuda burundan girer.

Burundan alınan hava, yutaktan geçerek soluk borusuna doğru ilerler. Aynı zamanda sindirim sisteminde görev alan yutak, havanın soluk borusuna, yiyeceklerin ise yemek borusuna gitmesini sağlar.

libre de droit/iStockphoto.com

Hava, yutaktan gırtlağa ulaşır. Gırtlak, havanın soluk borusuna geçişini sağlayan önemli bir yapıdır. Bu yapının içinde ses telleri bulunur. Konuşma sırasında ses telleri titreşerek ses oluşumuna katkı sağlar. Gırtlakta epiglottis adı verilen küçük bir kapakçık yer alır. Bu kapakçık, yiyeceklerin ve sıvıların  soluk borusuna kaçmasını önler.

libre de droit/iStockphoto.com

Gırtlak (solda) ve epiglottis (sağda)

Gırtlaktan geçen hava, soluk borusuna girer. Soluk borusu, hava akışını sağlayan uzun bir tüpe benzer. Bu borunun açık kalmasını, çevresindeki kıkırdak halkalar sağlar. Böylece hava, solunum sırasında akciğerlere rahatça ulaşır. Soluk borusu, akciğerlere ulaşmadan önce iki dala ayrılır. Bu dallara bronş denir. Bronşlar da akciğerlerde daha ince dallara ayrılarak bronşçukları oluşturur. Bronşlar ve bronşçuklar, havayı akciğerlerin en küçük birimi olan alveollere kadar taşır.

magicmine/iStockphoto.com

Soluk borusu, bronşlar ve bronşçuklar

Solunum sisteminin en önemli organları akciğerlerdir. Bronşçuklardan geçen hava, akciğerlerdeki alveol adı verilen minik hava keseciklerine ulaşır. Alveollerde oksijen ve karbondioksit değişimi gerçekleşir. Alveollerin çevresinde bulunan kılcal damarlar aracılığıyla solunan havadaki oksijen, alveollerden kana geçer. Aynı zamanda vücudun atık maddesi olan karbondioksit kandan alveollere taşınır ve verilen nefesle vücuttan dışarı atılır.

magicmine/iStockphoto.com

Sağlıklı bir solunum sistemi, dokuların ve organların düzenli şekilde çalışmasını sağlar. Bu sistemi korumak için tütün ürünleri kullanmamak ve kullanılan ortamlarda bulunmamak, mümkün olduğunca temiz hava almak, düzenli egzersiz yapmak ve dengeli beslenmek gereklidir. Ayrıca bağışıklık sistemini güçlü tutmak, solunum yolu enfeksiyonlarına karşı önlem almak ve hijyene dikkat etmek solunum sistemi sağlığını destekler. Bunları alışkanlık hâline getirmek yalnızca solunum sisteminin değil, genel vücut sağlığının korunmasına da katkıda bulunur.

Sözlük:

Metabolizma

Canlı bir organizmada yaşamı sürdürmek için gerçekleşen tüm kimyasal reaksiyonların toplamıdır. Bu süreçler vücutta enerji üretimi, besinlerin yapı taşlarına dönüştürülmesi, bu yapı taşlarının kullanılması ve atık maddelerin vücuttan uzaklaştırılması gibi hayati işlevleri içerir.

Kaynaklar:

• T.C. Millî Eğitim Bakanlığı. (2018). Fen bilimleri dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• https://www.sciencedirect.com/topics/agricultural-and-biological-sciences/respiratory-system
• https://www.nhlbi.nih.gov/health/lungs/respiratory-system
• https://www.urmc.rochester.edu/encyclopedia/content?contenttypeid=85&contentid=p01300