Silgi: Kim, Ne Zaman İcat Etti?
1770’li yıllarda kauçuktan silgi üretip satan ilk kişi, İngiliz mühendis Edward Nairne oldu.
İlkokuldayken sizin de kaybetmemek için boynunuza astığınız ama yine de ne yapıp edip ortalıktan kaybolan silgileriniz var mıydı? Yanlış yazdığınız bir kelimeyi silgi ile silmek isterken defterinizi daha da kirlettiğiniz ya da yırttığınız anlar oldu mu? Belki de kalemin ucuyla ismini silginin üzerine kazımayı sevenlerdendiniz. Çeşit çeşit şekilleri ve renkleriyle hepimizin zihninde ayrı izler bırakan bu küçük ama kullanışlı malzemenin ortaya çıkış hikâyesine daha yakından bakmaya ne dersiniz?
Silgi İcat Edilmeden Önce...
Silginin icat edilmediği dönemlerde insanlar, parşömen ve papirüs üzerine mürekkeple yazdıkları metinlerdeki hataları düzeltebilmek için kum taşı veya sünger taşı gibi kaba taş parçalarını kullanırlardı. İslam kültüründe hattat el yazması eserdeki hataları gidermek için serçe parmağını ıslatıp hatalı kelime üzerine sürerdi. Aynı işlem birden çok tekrarlandığında mürekkep ister istemez dile de geçerdi. Bugün iyi eğitim görmüş, bilgi sahibi kişiler için söylenen “mürekkep yalamış” deyiminin de bu işleme dayandığı söylenir.
Kâğıt üzerindeki kurşun ve kömür izlerini silmek içinse bal mumu kullanılırdı. Bunun için yararlanılan bir diğer yaygın yöntem ise ekmek içiydi. Evet yanlış duymadınız, 1700’lü yıllara kadar dünya üzerinde kurşun kalem izlerini silebilmek için ekmek içinden daha iyisi yoktu! Ekmek içi günümüzde hâlâ kara kalem çizimlerinde ton farkı elde etmek için kullanılıyor. Şimdi tekrar geçmişe dönelim. Peki ne oldu da yazılı metinleri silmek için ekmek içinden vazgeçildi? Nedenlerden biri ekmek içinin kolayca küflenip bozulmasıydı. Asıl neden ise sahneye yeni bir maddenin çıkmasıydı: kauçuk.
Kauçuğun Getirdiği Yenilik
Kauçuk, Fransız bilim insanları Charles Marie de la Condamine ve François Fresneau tarafından 1730’lu yıllarda Avrupa’ya tanıtıldı. Araştırmacılar Güney Amerika’ya yaptıkları bir gezi sonrası, doğal kauçuk ve kauçuktan yapılmış ürünlerden bahsetti ve Fransızca caoutchouc olarak nitelendirdikleri bu maddeyi bilimsel olarak tanımladılar. Kauçuk doğal veya sentetik olabilir. Doğal kauçuk, kauçuk ağacı (Hevea brasilienesis) tarafından üretilen lateksten elde edilir.
Silgiyi Kim İcat Etti?
Kauçuğun silgi olarak kullanılması içinse 1770’li yılları beklemek gerekti. İngiliz mühendis Edward Nairne ekmek parçası yerine kauçuğu kullandı ve kauçuğun kurşun kalem izlerini silme konusunda iyi bir malzeme olduğunu keşfetti. Bunun ardından Naire, kauçuk silgi üretimine başladı ve bu malzemeyi yüksek fiyatlara sattı.
Aynı yıllarda İngiliz kimyacı Joseph Priestley, kurşun kalem izlerini silme özelliğinden dolayı kauçuk için rubber kelimesini önerdi. Silginin ham maddesi kauçuk olduğu için İngilizcede “silgi” anlamına gelen eraser kelimesi yerine “kauçuk” anlamına gelen rubber kelimesi de yaygın olarak kullanılır.
Vulkanizasyon
Silgi üretiminde kullanılan kauçuğun ilk formuyla ilgili bir sorun vardı. Kauçuk kolayca ufalanıyor, zamanla bozuluyor ve kötü kokuyordu. Bu sorun ise 1839'da mucit Charles Goodyear'ın kauçuğu sertleştirme yöntemini icat etmesiyle çözüldü. Goodyear bir gün uzun süredir üzerinde çalıştığı kükürtle karıştırdığı kauçuk örneğini sıcak bir yüzeye düşürdü. Ancak normal koşullarda erimesi beklenen kauçuk erimedi. Yaşadığı bu kaza (!) sayesinde Goodyear, bütün hayatı boyunca ulaşmak istediği hedefe ulaşmıştı. Vulkanizasyon yöntemi sayesinde kauçuğun sertleşmesi ve malzemenin dayanıklılığının artması, zaman içerisinde silgi kullanımının hızla yaygınlaşmasını sağladı. Goodyear’ın bulduğu bu yöntem aynı zamanda araç lastiklerinin icadı için de zemin hazırladı.
Günümüzde farklı malzemeler kullanılarak çeşitli renk ve şekillerde birçok silgi üretiliyor. Silgi üretiminde artık yalnızca sentetik kauçuk değil dayanıklı ve esnek bir plastik türü olan vinil de kullanılıyor.
Kaynaklar:
- https://www.theatlantic.com/technology/archive/2013/08/10-things-you-probably-did-not-know-about-eraser-technology/279028/
- http://www.historyofpencils.com/writing-instruments-history/history-of-eraser/
- https://www.britannica.com/technology/eraser
- https://southfloridareporter.com/the-eraser-was-discovered-in-1770-a-pencil-with-an-eraser-was-invented-in-1858/
- https://manifold.press/silgi
- https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/990844
