Dünya’nın Dönüş Hızı ile Büyük Depremler Arasında Bağlantı Olabilir

Colorado ve Montana üniversitelerinden bilim insanları büyük depremlerin sıklığı ile Dünya’nın dönüş hızındaki çok küçük değişimler arasında bir bağlantı olduğunu düşünüyor.

Geophysical Research Letters dergisinde yayımlanan araştırmada bilim insanları depremlerin hangi sıklıkla gerçekleştiğini belirleyebilmek için 1900-2017 yılları arasındaki, büyüklüğü 7‘nin üzerinde olan depremlerin sayısını ve gerçekleştikleri tarihleri analiz etti. Sonuçlar büyük depremlerin bazı zaman aralıklarında yoğunlaştığını bazı zaman aralıklarında ise ortalamadan daha seyrek gerçekleştiğini gösteriyordu. Araştırmacılar aynı zamanda bu verilerden büyük depremlerin sayısının 32 yıllık zaman aralıklarında en yüksek noktaya ulaştığını belirledi.

Araştırmacılar başka bir sürecin büyük depremlerin belirli zaman aralıklarında sıklaşıp seyrekleşmesini etkileyip etkilemediğini anlamaya çalıştı. Sonuçta bu durumun Dünya’nın kendi etrafındaki dönüş hızında meydana gelen çok küçük değişimlerle bağlantılı olabileceğini belirlediler.

Dünya kendi etrafındaki dönüşünü 24 saatte tamamlar. Bu süreyi bir gün olarak tanımlıyoruz. Ancak Dünya’nın kendi etrafındaki dönüş hızı sabit değildir, dolayısıyla bir günün uzunluğunda milisaniye ölçeğinde değişimler ortaya çıkabilir. Bu durumun nedeni Dünya’nın kütle dağılımındaki değişimlerdir. Hava olayları (örneğin rüzgârların yönündeki ve gücündeki değişimler), yer kabuğundaki levhaların hareket etmesi, Dünya’nın sıvı dış çekirdeğinin hareketi Dünya’nın kütle dağılımında geçici ya da kalıcı değişimlere neden olabilir.

Bu durumun neden Dünya’nın dönüş hızını etkilediği sorusu aklınıza gelebilir. Bu sorunun cevabı bir buz dansçısının kendi etrafında dönerken kollarını açarak ya da kendine doğru çekerek kendi etrafındaki dönüş hızını değiştirebilmesi ile aynıdır. Bu olgu fizikte açısal momentumun korunumu olarak isimlendirilir.

Geçmişte yapılan araştırmalarda Dünya’nın dönüş hızındaki değişimler nedeniyle bir günün uzunluğunun birkaç milisaniye uzayıp kısalabildiği anlaşılmıştı. Araştırmacılar büyük depremlerin sayısının en yüksek olduğu zaman aralıklarının bir günün uzunluğunda ortaya çıkan değişimlerin en yüksek olduğu zamanlarla uyumlu olduğunu fark etti. Bu sonuçlar büyük depremlerin kesin bir şekilde tahmin edilmesine imkân sağlamasa da ne zaman yoğunlaşabileceği hakkında bilgi verebilir.

• Bendick, R. Bilham, R., “Do weak global stresses synchronize earthquakes?”, Geophysical Research Letters, Cilt 44, Sayı16, s. 8320-8327, 2017.