Ekim 2025’te Gökyüzü

Brightstars/iStockphoto.com

Her mevsim gibi sonbahar da gökyüzünde kendine özgü desenler ve farklı gözlem fırsatlarıyla karşımıza çıkıyor. Takımyıldızlarının değişimi çok yavaş olduğundan gökyüzüne her baktığımızda onları neredeyse aynı desenleriyle görürüz. Ancak yılın farklı dönemlerinde farklı takımyıldızlarının yükselmesi ve gezegenlerin ya da diğer Güneş Sistemi cisimlerinin görünme zamanlarının değişmesi, gökyüzünü sürekli yenilenen bir sahneye dönüştürüyor ve bu da gökyüzüne ilgimizi canlı tutuyor. Gökyüzünde o kadar çok farklı gök cismi var ki her gözlemde yeni bir merakın peşine düşmek mümkün.

4-10 Ekim tarihleri arasında gerçekleştirilen Uzay Haftası kapsamında düzenlenen etkinlikler ve uzay farkındalığını artırmaya yönelik buluşmalar, bu ayın uzay gündeminin öne çıkan başlıklarından biri. Okulların açılmış olması ve özellikle ortaokul düzeyinde uzay temelli müfredatın takip edilmesi, bu etkinliklere katılan bireylerin sayısını arttırıyor.

Ekim ayı boyunca mevsim takımyıldızları, Ay, gezegenler ve onların uyduları ile dikkat çekici bazı derin uzay cisimleri gözlemlenebilecek. Ayrıca 21 Ekim’de etkinliği en yüksek düzeye ulaşacak Orionid göktaşı yağmuru ile parlaklığı gittikçe artan C/2025 A6 (Lemmon) kuyruklu yıldızı da bu dönemde gözlem hedefleri arasında olabilir. Ekim ayında C/2025 A6 (Lemmon) dışında parlaklığı görece daha düşük olması beklenen C/2025 K1 (ATLAS) ve C/2025 R2 (SWAN) kuyruklu yıldızları da özellikle dürbün veya küçük çaplı teleskoplarla gözlemlenebilir.

Bir Kuyruklu Yıldızın Kuyruğuna Takılmaya Ne Dersiniz?

Ekim ayında, C/2025 A6 (Lemmon) kuyruklu yıldızı gözlemlenebilecek ilgi çekici cisimlerden biri olacak. Parlaklığının özellikle 20-21 Ekim tarihlerinde tepe yapması bekleniyor. Ayın üçüncü haftasında batı ufkunda çıplak gözle dahi görülme olasılığı yüksek. Bu kuyruklu yıldız akıllı telefonlarla bile fotoğraflanabilecek parlaklığa ulaşabilir. Onu gözlemlerken kuyruğunu ve koma bölgesindeki değişimleri takip etmeye çalışın. Her ne kadar bazı tahminler beklenenden daha sönük olabileceğini öne sürse de bu ay kesinlikle gözlemlenmeye değer bir gök cismi olacak.

 

C/2025 A6 (Lemmon) Kuyruklu Yıldızı Ne Zaman keşfedildi?

C/2025 A6 (Lemmon) kuyruklu yıldızı, Ocak 2025’te Arizona Üniversitesi’ne bağlı “Mount Lemmon Gözlemevi’nde bulunan 1,5 m çaplı bir teleskop kullanılarak keşfedildi. Geriye dönük veriler, bu gök cisminin Güneş etrafındaki bir turunu yaklaşık 1.350 yılda tamamladığını gösteriyor. Bu da bizler için sadece bir kez görebileceğimiz eşsiz bir fırsat olduğu anlamına geliyor.

Gökyüzünde kuyruklu yıldızlara sıkça rastlansa da çıplak gözle görülebilenler çok nadirdir. Kuyruklu yıldızın Güneş battıktan sonra, batı ufku üzerinde, Çoban Takımyıldızı’nın en parlak yıldızı Arcturus yakınında gözlemlenmesi bekleniyor. C/2025 A6 (Lemmon)’un yörüngesini ve farklı tarihlerdeki konumunu incelemek için interaktif görsele buradan ulaşabilirsiniz.

29 Eylül 2025 tarihinde Kanada’da D. Hoskin tarafından elde edilen C/2025 A6 (Lemmon) kuyruklu yıldızı görüntüsü

C/2025 A6 (Lemmon) kuyruklu yıldızının yörüngesi ve 21 Ekim 2025 tarihinde yörüngesi üzerindeki konumu

 

6 Ekim: Ay ve Satürn yakın konumda

Dolunay evresine yaklaşan Ay, yaklaşık 0,6 kadir görünür parlaklığa sahip Satürn’le gökyüzünde yakın konumda olacak. Bu yaklaşma çıplak gözle fark edilebilse de bir dürbün veya teleskopla gezegeni halkalarıyla birlikte çok daha ayrıntılı gözlemlemek mümkün olacak.

7 Ekim: Dolunay – 2025’te ilk Süperay

Balıklar Takımyıldızı’nda konumlanacak Ay, yaklaşık -13 kadir görünür parlaklığıyla gökyüzünü aydınlatacak. Bu tarih aynı zamanda 2025 yılının ilk Süperay’ına denk geliyor. Süperay, Ay’ın Dünya’ya en yakın konumundayken dolunay evresinde görülmesiyle ortaya çıkar; bu durumda Ay, normal bir dolunaydan biraz daha büyük ve parlak görünür. Tersine, Ay en uzak konumundayken gözlemlenen dolunay ise mikroay olarak adlandırılıyor. 7 Ekim’de Ay’ın Dünya’ya uzaklığı yaklaşık 360.000 km olacak.

Süperay (solda) ve mikroay karşılaştırması

 

10 Ekim: Ay ve Ülker Açık Yıldız Kümesi aynı bölgede

Yaklaşık %80’i aydınlanmış ve sondördün evresine ilerleyen Ay, gecenin erken saatlerinde doğu ufku üzerinde Boğa Takımyıldızı bölgesinde, Ülker (Yedi Kız Kardeş) açık yıldız kümesi ile yakın konumda olacak.

14 Ekim: Ay ve Jüpiter yakın

Gece yarısından itibaren sondördün evresinde olan Ay, İkizler Takımyıldızı bölgesinde yaklaşık 2,2 kadir görünür parlaklığındaki Jüpiter ile beraber doğu ufku üzerinde gözlemlenebilecek.

19 Ekim: Ay ve Venüs yakın

Bu tarihte Güneş doğmadan yaklaşık bir saat kadar önce sadece %5’i aydınlık olan ve yeniay evresine yaklaşan hilal görünümlü Ay ile Venüs gezegeni doğu ufku üzerinde, Aslan Takımyıldızı’nın hemen altında gözlemlenebilir.

21 Ekim: Orionid göktaşı yağmuru – Lemmon Kuyruklu Yıldızı

Ekim ayının ilk günlerinde başlayan Orionid (Avcı) göktaşı yağmuru, 21 Ekim gecesi en yüksek etkinliğine ulaşacak. Gece yarısından itibaren Avcı Takımyıldızı bölgesinde gözlemlenebilecek göktaşları, Ay’ın yeniay evresinde olması sayesinde karanlık gökyüzünde çok daha rahat seçilebilecek. Saatte yaklaşık 10 kadar göktaşı görmek mümkün. Aynı tarihlerde C/2025 A6 (Lemmon) kuyruklu yıldızı da Güneş’e en yakın konumuna yaklaşacak. Bu yaklaşma sayesinde kuyruklu yıldız gökyüzünde ilgiyle takip edilebilecek en dikkat çekici cisimlerden biri olacak. Özellikle dürbün veya küçük teleskopla bakıldığında, kuyruk ve koma bölgelerindeki ayrıntılar çok daha etkileyici görünecektir.

Ekim Ayında Gezegenler:

Merkür

Ayın büyük bir bölümünde Güneş’e çok yakın konumda olacağından gözlemlenemeyecek. Ancak ayın son günlerinde, batı ufku üzerinde Güneş battıktan kısa süre sonra görülebilecek. Özellikle 23 Ekim’de temiz bir gökyüzü ve yüksek bir gözlem noktasından bakıldığında, ufka epey yakın konumda hilal evresindeki Ay ile birlikte yakalanabilir.

Venüs

Gezegen, “Sabah yıldızı” olarak parlamaya devam edecek. Yaklaşık -3,9 kadir görünür parlaklığıyla adeta bir inci gibi ışıldayan Venüs, sabahın erken saatlerinde, Güneş doğmadan önce doğu ufku üzerinde gözlemlenebilir.

Mars

Güneş’e çok yakın konumda olduğu için Mars’ı bu ay çıplak gözle görmek neredeyse imkânsız. Ancak Güneş battıktan kısa bir süre sonra batı ufku üzerinde dürbünle yakalamak mümkün olabilir.

Jüpiter

İkizler Takımyıldızı bölgesinde bulunacak gezegen, ayın başlarında gece yarısından sonra doğacak ve sabaha kadar gözlemlenebilecek. Yaklaşık -2 kadir görünür parlaklığıyla dikkat çeken bu gaz devi, gözlem listesine mutlaka eklenmeli.

Satürn

Balıklar ve Kova Takımyıldızları bölgesinde görülecek gezegen, ay boyunca gecenin ilk yarısında gözlemlenebilir. Yaklaşık 0,8 kadir görünür parlaklığıyla çıplak gözle seçilebilir ancak bir dürbün veya teleskopla halkaları çok daha etkileyici biçimde görülebilir.   

Uranüs ve Neptün

Daha sönük oldukları için çıplak gözle seçilmesi zor olan bu iki gezegen, dürbün veya teleskopla gözlemlenebilir. Uranüs (yaklaşık 5,6 kadir görünür parlaklığında) gece boyunca Boğa Takımyıldızı’nda, Neptün’ü ise (yaklaşık 7,8 kadir görünür parlaklığıyla) neredeyse tüm gece boyunca Balıklar Takımyıldızı’nda gözlemlenebilir.

Ekim Ayında Başka Neler Gözlemlenebilir?

Ekim ayında gözlem planlamalarımıza C/2025 A6 (Lemmon) kuyruklu yıldızı ve Orionid göktaşı yağmurunu eklemeyi unutmayalım. Uygun koşullarda çıplak gözle görülebilecek kuyruklu yıldız, akıllı telefonlarla da fotoğraflanabilir. Gezegenlerden Jüpiter, Satürn ve Venüs yine gözlem penceremizde olacak.

Bu ay ayrıca 2025’in ilk Süperay’ını izleyebilir, hilal evresindeki Ay’ın zarif görüntüsünü de yakalayabilirsiniz. Gökyüzünde Kral, Kraliçe, Kahraman, Kuğu, Kanatlı At, Balıklar ve Kova takımyıldızları öne çıkarken gece yarısından sonra Boğa, Arabacı ve İkizler takımyıldızları mevsimin ilerlediğini hatırlatacak.

Dürbün ve/veya teleskop kullanan gözlemciler içinse Ekim ayı gayet verimli olacak. Takip sistemli teleskoplarla derin uzay cisimlerinin etkileyici fotoğrafları çekilebilir.  M13 küresel kümesi, M57 Halka Bulutsusu, Andromeda Galaksisi ve Ülker (M45) açık yıldız kümesi ilgiyle gözlemlenebilecek hedeflerden. Bunun yanı sıra Vega, Altair, Arcturus, Deneb, Aldebaran, Betelgeuse, Sirius, Capella gibi parlak yıldızlar da gökyüzünde dikkat çekecek.

Ekim ayında gözlemlenebilecek derin uzay cisimlerinden M45 (Ülker, Yedi Kız Kardeş, Pleiades)

açık yıldız kümesi

Ekim’de Ay’ın Evreleri:

15 Ekim 2025 Saat: 22:00’de Gökyüzü

Kaynaklar:

• https://earthsky.org/space/comet-lemmon-best-comet-of-2025-finder-maps/
• https://theskylive.com/3dsolarsystem?objs=c2025a6&date=2025-10-21&h=08&m=53&
• https://starwalk.space/en/news/night-sky-tonight-october
• https://www.jpl.nasa.gov/edu/resources/teachable-moment/whats-a-supermoon-and-just-how-super-is-it/
• https://esahubble.org/projects/fits_liberator/fitsimages/davidedemartin_5/

Yazar Hakkında:

Prof. Dr. Faruk Soydugan

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Fakültesi Fizik Bölümü & Ulupınar Gözlemevi