logo
Menü
Giriş yap Üye ol
  • Anasayfa Anasayfa
Popüler Bilim

Popüler Bilim

Soru - Cevap

Soru - Cevap

Tasarla ve Yap

Tasarla ve Yap

Deneyler

Deneyler

Bilim Genç TV

Bilim Genç TV

Gökbilim

Gökbilim

Yeryüzü

Yeryüzü

Sesli Yayın

Sesli Yayın

Bilim Çizgi

Bilim Çizgi

Periyodik Tablo

Periyodik Tablo

Yeryüzü

Bunu Biliyor muydunuz?

Yarışmalar

Yarışmalar

  • Popüler Bilim Bilim Genç' i Tanıyın
    • - Bilim Genç Hakkında
    • - Ekibimiz
    • - İçerik Kullanım Şartları
    • - İletişim
  • Bilim Genç TÜBİTAK’ın dijital ortamda ücretsiz popüler bilim yayınıdır.

logo
Arama
Giriş yap
  • Popüler Bilim Popüler Bilim
  • Soru - Cevap Soru - Cevap
  • Tasarla ve Yap Tasarla ve Yap
  • Deneyler Deneyler
  • Bilim Genç TV Bilim Genç TV
  • Yarışmalar Yarışmalar
  • Gökbilim Gökbilim
  • Yeryüzü Yeryüzü
  • Sesli Yayın Sesli Yayın
  • Bilim Çizgi Bilim Çizgi
  • Bunu Biliyor muydunuz? Bunu Biliyor muydunuz?
  • Periyodik Tablo Periyodik Tablo
  • Popüler Bilim Bilim Genç' i Tanıyın
    • - Bilim Genç Hakkında
    • - Ekibimiz
    • - İçerik Kullanım Şartları
    • - İletişim
  • Bilim Genç TÜBİTAK’ın dijital ortamda ücretsiz popüler bilim yayınıdır.

Güneş’teki Enerjiyi Yeryüzünde Üretmek Mümkün mü?

Yarım Tonluk Uzay Çöpü Kosmos-482 Okyanusa Düştü!

XMM-Newton Uydusu Kozmik Devin Kalp Atışlarını Yakaladı

Satranç Mayıs 2025

Bilim Genç’e İçerik Hazırlamak İster misiniz?

WASP-127b'nin Atmosferinde Ses Hızını Aşan Rüzgârlar

Uzay Çöpü Kosmos-482’nin Dünya’ya Düşmesi Bekleniyor!


Fil ve Balina Gibi Büyük Canlılar Neden Kansere Daha Az Yakalanıyor?

Ayşenur Okatan
09/07/2023

Fil ve balina gibi büyük hayvanlarda daha çok hücre olmasına rağmen araştırmalara göre bu canlılar kansere daha az yakalanıyor.

Fil ve Balina Gibi Büyük Canlılar Neden Kansere Daha Az Yakalanıyor?

1001slide/iStock.com

Çok hücreli bir canlıdaki hücreler, canlının ömrü boyunca büyüme ve bölünmeyi içeren bir döngüden geçer. Bu döngüye “hücre döngüsü” denir. Bu şekilde hücre kendini kopyalayarak çoğaltır. Bir insan hücresi bu döngüyü her gerçekleştirdiğinde hücrenin altı milyar baz çiftini içeren DNA’sı da kopyalanır. Bu kopyalanma sırasında ise bazı hatalar meydana gelir. Bu hatalara “somatik mutasyon” denir. Somatik mutasyonlar, vücut hücrelerinde meydana geldiği için kalıtsal olmayan mutasyonlardır.

 

Somatik Mutasyon

Çizim: Umut Aybek

Kanser Nedir?

Kanser, vücuttaki bir hücrenin DNA'sının bir dizi tamir edilemeyen mutasyon geçirmesi nedeniyle kontrolsüz bir şekilde bölünmeye başlaması ve vücudun savunma sistemlerinin bu büyümeyi durduramaması sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır. Buna göre bir canlıdaki hücrelerin kopyalanma sayısı artıkça canlının kanser olma ihtimali de artar.

Kanser hücresi

Çizim: Umut Aybek

Peto’nun Paradoksu Nedir?

Büyük gövdeli ve uzun ömürlü canlıların daha fazla vücut hücresine sahip olması ve hücrelerinin daha fazla bölünmesi sebebiyle, bu canlıların kısa ömürlü ve küçük canlılara göre kansere yakalanma riskinin daha fazla olması beklenir. Örneğin insanlara kıyasla çok daha fazla hücreye sahip olan ve yaklaşık 70 yıl yaşayabilen fillerin kansere yakalanma riskinin insanlardan daha fazla olması gerekir. Fakat yapılan araştırmalar tersi bir durum olduğunu gösteriyor. Buna Peto’nun paradoksu deniyor.

 

Peta Paradoksu

Çizim: Umut Aybek

Peto’nun paradoksuna göre bir canlının kanser olma oranı, canlının yaşam ömrüne veya vücut kütlesine bağlı değildir.

 

Peki Filler ve Balinalar Neden Kansere Daha Az Yakalanıyor?

Yapılan bir araştırmaya göre Afrika savan fillerinin genomunda tümör baskılayıcı gen olan TP53’ün 20 kopyası (40 alel) bulunuyor. İnsanda ise sadece bir adet TP53 geni kopyası var. TP53 , p53 adı verilen bir tümör proteinini üretmek için gerekli genetik kodu barından bir gendir.  p53 proteini ise tümör baskılayıcı olarak işlev görür.

 

kromozom

Çizim: Umut Aybek

Karakteristik özelliklerin ortaya çıkmasını sağlayan genlerin her birine alel denir. Her özellik biri anneden biri babadan gelen alele sahiptir.

Eğer bir hücrenin DNA’sı radyasyon, UV ışınları ya da toksik kimyasal maddelere maruz kalma gibi sebeplerle hasar görürse, p53 proteini DNA'nın tamir edilip edilemeyeceğini veya hasar gören hücrenin apoptozis (programlı hücre ölümü) gerçekleştirip gerçekleştiremeyeceğini belirler.

Eğer DNA tamir edilecekse p53 hasarı tamir etmek için diğer genleri aktifleştirir. Eğer DNA tamir edilmeyecekse p53 proteini bu hücrenin bölünmesini önler ve programlı hücre ölümü gerçekleşir. Bu şekilde p53 proteini hücrelerin büyümesini ve çoğalmasını kontrol altında tutarak tümör oluşmasını engeller.

Filler üzerinde yapılan farklı bir araştırmada ise çöp DNA’da yer alan ve tümörün engellenmesine yönelik bir protein olan LIF6 geninin fillerdeki p53 proteini tarafından aktifleştirildiği anlaşıldı. Aktif hâle gelen LIF6 geni ise hasarlı DNA’nın apoptozis yapmasını sağlıyor. Bilim insanlarına göre bu durum da fillerin kansere yakalanma oranını azaltan bir faktör.

Memeli hayvanlar üzerinde yapılan başka bir araştırmaya göreyse, uzun ömürlü canlıların yaşamları boyunca vücutlarında gerçekleşen mutasyon sayısı kısa ömürlü canlılarınkine kıyasla daha az. Örneğin 4 yıl ömrü olan farenin geçirdiği mutasyon sayısı yılda yaklaşık 800 iken, ortalama ömrü 83 olan bir insanın yılda geçirdiği mutasyon sayısı yaklaşık 47’dir.

Bilim insanları, bir canlının uzun ömürlü ya da büyük gövdeli olması ile kansere yakalanma arasında bir ilişki bulunmadığını düşünse de bu konuda yapılan araştırmalar devam ediyor.

Kaynaklar:

  • Abegglen, L. M. ve ark., “Potential Mechanisms for Cancer Resistance in Elephants and Comparative Cellular Response to DNA Damage in Humans”, JAMA, Cilt 314, Sayı 17, s. 1850–1860, 2015.
  • Cagan, A. ve ark., “Somatic mutation rates scale with lifespan across mammals,” Nature, Cilt 604, s. 517-524, 2022.
  • Vazquez, J. M. ve ark., “Zombie LIF Gene in Elephants Is Upregulated by TP53 to Induce Apoptosis in Response to DNA Damage”, Cell Reports, Cilt 24, Sayı 7, s.1765-1776, 2018.
  • https://www.genome.gov/genetics-glossary/Cell-Cycle
  • https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3060950/#:~:text=If%20every%20cell%20has%20some,is%20known%20as%20Peto%27s%20Paradox.
Konu
Kanser
Mutasyon
DNA

paylaş

En Çok Okunan Makaleler

Lise Öğrencileri İçin 2025 Yılı TÜBİTAK Bilim Kamplarına Katılım Başvuruları Başladı!

Duyurular • 02-01-2025

Bilim Genç’e İçerik Hazırlamak İster misiniz?

Duyurular • 12-05-2025

Pestisit Nedir? Pestisitler Zararlı mıdır?

Haberler • 30-04-2025

Kozmik Gezegen Otopsisi: Yıldızına Yaklaşarak Atmosferine Dalan Gezegen

Gökbilim • 29-04-2025

Bilim Genç Kafede Bilim Etkinliği: “Antarktika Hikâyeleri”

Duyurular • 24-04-2025

Gökyüzünde Gezegen Şöleni

Haberler • 25-01-2025

Keçilerin Göz Bebekleri Neden Dikdörtgen Şeklindedir?

Soru - Cevap • 15-02-2025

Astronot Suni Williams Uzay Yürüyüşünde Rekor Kırdı

Haberler • 31-01-2025

Meşhur Matematik Problemi: ‘‘Taşınan Kanepe Problemi’’ Çözüldü

Haberler • 30-01-2025

Anadolu Parsının En Net Görüntüsü Kaydedildi

Haberler • 07-12-2024

Bilim Genç Logo
Tekrardan Hoşgeldiniz!

Bilim Genç’in kozmik derinliklerinde yolculuğa başlamak için giriş yapın.

Bir hesabınız yok mu? Üye olun

Sayfayı Paylaş
Twitter'da paylaş telegram'da paylaş Whatsapp'da paylaş facebook'da paylaş
Bağlantıyı kopyala
baylaş