Göktaşları Atmosferde Ses Patlamalarına Sebep Olur mu?
Göktaşlarının atmosfere giriş hızları 10 ile 70 kilometre/saniye arasında değişir. Yani atmosfere girdiklerinde ses hızının (20°C’de havadaki hızı 344 metre/saniye) çok üzerindeki hızlarda hareket ederler. Dolayısıyla havada şok dalgaları ve ses patlamaları oluşturabilirler. Ancak küçük boyuttaki göktaşlarının hızları atmosferdeki gazların ve parçacıkların oluşturduğu sürtünme nedeniyle kısa sürede düşer. Küçük göktaşları yerin yüzeyine ulaşamadan atmosferde parçalanır.
Ancak atmosfere giren gökcisminin büyük olması durumunda atmosferin oluşturduğu sürtünme etkisi daha belirsizdir. Bu nedenle büyük göktaşları atmosferde daha yüksek hızlarda hareket eder. Örneğin elli metre çapındaki Barringer Krateri’ni oluşturan göktaşının 49 bin yıl önce Arizona Çölü’ne çarptığı andaki hızının saatte yaklaşık 40 bin kilometre olduğu tahmin ediliyor.
Sesten hızlı hareket eden bir cismin havada oluşturduğu şok dalgalarının ve ses patlamalarının şiddetini cismin büyüklüğü, kütlesi, şekli, irtifası ve atmosfer koşulları etkiler. Örneğin daha büyük ve ağır cisimler daha şiddetli ses patlamaları oluşturur. Sesten hızlı hareket eden bir cismin irtifası yüksekse oluşturduğu şok dalgaları daha uzun mesafe katedeceğinden, ses patlamasının yerin yüzeyindeki etkisi daha azdır. Bu nedenle yüksek hızlarda hareket eden büyük göktaşlarının havada oluşturduğu ses patlamaları insanlar tarafından duyulabilir.
Örneğin 2013 yılında Rusya’nın Çelyabinsk şehri yakınlarına düşen göktaşının çapının 15 metre, kütlesinin 7000 ton olduğu tahmin ediliyor. Atmosfere girdiği andaki hızı yaklaşık 65 bin kilometre/saat olan gökcisminin sebep olduğu şok dalgaları ve ses patlamaları çevredeki birçok evin camlarının kırılmasına sebep olmuştu.
