Gökyüzünde Bu Ay: Ocak 2023

appleuzr / iStock

Ocak 2023’te gökyüzünde tanık olabileceğiniz 3 önemli gök olayı:

• Venüs ve Satürn’ün buluşmasına tanık olabilirsiniz.
• Avcı’nın kemerini görebilirsiniz.
• C/2022 E3 (ZTF) kuyruklu yıldızını izleyebilirsiniz.

Ocak 2023’te Gezegenler

Merkür

20 Ocak’ta Merkür’ü hilal şeklindeki Ay’ın yakınlarında, Yay Takımyıldızı’nda bulabilirsiniz.

Merkür, 7 Ocak’ta yörünge hareketi sırasında Güneş ile Dünya’nın arasından geçiyor. Bu süreçte gökyüzünde Güneş ile aralarındaki açısal mesafe çok küçük olduğundan, Merkür’ü Güneş’in parlaklığı nedeniyle görmek mümkün değil. Merkür’ü 15 Ocak’tan itibaren Güneş’in doğuşundan önce, güneydoğu yönünde, ufkun üzerinde görebilirsiniz.

Venüs

Venüs, ocak ayının ilk günlerinde Güneş’ten yaklaşık iki saat sonra güneybatı-batı yönünden batıyor. Ayın ilerleyen günlerinde Venüs ufkun üzerinde daha fazla yükseliyor. Bu nedenle Venüs’ü ocak ayının ilerleyen günlerinde daha uzun süreler görebilirsiniz. Venüs, ocak ayının başında Oğlak Takımyıldızı’nda iken ayın ilerleyen günlerinde Kova Takımyıldızı’na doğru hareket ediyor.

Mars

31 Ocak’ta ilk dördün evresindeki Ay’ı ve Mars’ı Boğa Takımyıldızı’nın en parlak yıldızı Aldebaran’ın yakınlarında görebilirsiniz.

Ocak ayında neredeyse bütün gece gökyüzünde görebileceğiniz Mars’ı Boğa Takımyıldızı’nda bulabilirsiniz. Mars, ayın ilk günlerinde Güneş’in batışından sonra doğu yönünde ufkun yaklaşık 40 derece üzerinde ortaya çıkıyor ve Güneş’in doğuşundan yaklaşık iki saat önce batı-kuzeybatı yönünde ufuktan batıyor. Mars’ı gökyüzünde görebileceğiniz süre ayın ilerleyen günlerinde kısalıyor.

Jüpiter

26 Ocak’ta Jüpiter’i ve ilk dördün evresine yaklaşan Ay’ı birbirine yakın görebilirsiniz.

Jüpiter’i ocak ayında Güneş’in batışından sonra güney yönünde ufkun 50 derece üzerinde bulabilirsiniz. Güneş sisteminin en büyük gezegeni ayın ilk günlerinde batı ufkundan gece yarısında batarken, ilerleyen günlerde daha erken batmaya başlıyor.

Satürn

Satürn’ü ocak ayının başında, Güneş’in batışından sonra, güneybatı yönünde, ufkun üzerinde görebilirsiniz. Ancak ocak ayında Satürn’ü görebileceğiniz süre gün geçtikçe kısalıyor. Çünkü Satürn her geçen gün daha erken batmaya başlıyor.

22 Ocak’ta Venüs ve Satürn’ü gökyüzünde neredeyse birbirine dokunacakmış kadar yakın görebilirsiniz. Bu tarihte iki gezegen arasındaki açısal mesafe yarım dereceden daha az. Venüs ve Satürn, Güneş’in batışından yaklaşık bir saat sonra güneybatı-batı yönünde ufkun üzerinde olacak. Bir gün sonra ise hilal şeklindeki Ay, Venüs ve Satürn’e katılacak.

Ocakta Ay’ı Takip Edin

Ocak ayında Ay’ı takip ederek en parlak yıldızlardan bazılarını gökyüzünde bulabilirsiniz. 11 Ocak gecesi son dördün evresine yaklaşan Ay’ı Aslan Takımyıldızı’nın en parlak yıldızı Regulus ile birlikte görebilirsiniz. Aslan Takımyıldızı’nı gökyüzünde soru işaretine benzeyen şekliyle tanıyabilirsiniz. Regulus’u ise soru işaretinin noktasının olduğu yerde bulabilirsiniz.

18 Ocak sabahı hilal şeklindeki Ay’ı Akrep Takımyıldızı’nın en parlak yıldızı olan Antares ile birlikte görebilirsiniz. Akrebin Gözü olarak da isimlendirilen Antares aslında ikili bir yıldız, yani birbirine kütle çekimi ile bağlı iki yıldızdan oluşan bir sistem. Kırmızı dev evresinde bir yıldız olan Antares'in kütlesi Güneş’inkinin 12 katı, yarıçapı ise 700 katı kadar.

Gökyüzünde Mesafeleri Nasıl Belirleyebilirsiniz?

iStock

22 Ocak’ta Venüs ile Satürn’ün arasındaki mesafenin yarım dereceden küçük olduğunu söylemiştik. Peki gökyüzünde gök cisimleri arasındaki mesafeleri nasıl belirleyebilirsiniz? Bunun için elinizi kullanabilirsiniz. Kolunuzu gökyüzüne doğru uzattığınızda, serçe parmağınızın ucunun genişliği yaklaşık 1 derecelik bir mesafeye karşılık gelir. Yumruğunuzun genişliği yaklaşık 10 derece, serçe parmağınız ve baş parmağınızın ucu arasındaki mesafe ise yaklaşık 25 derecedir.

C/2022 E3 (ZTF) Kuyruklu Yıldızı Dünya’ya Yaklaşıyor

Giulio Ercolani / Alamy Stock Photo

C/2022 E3 (ZTF), 12 Ocak’ta Güneş’e en yakın konumdan geçiyor. 1 Şubat’ta ise Dünya’ya en yakın konumdan geçmesi bekleniyor. Şu an kuyruklu yıldızın parlaklığı çıplak gözle görülemeyecek kadar sönük. Ancak kuyruklu yıldızın parlaklığı artmaya devam ediyor. C/2022 E3 (ZTF) Mart 2022’de keşfedilmişti. Kuyruklu yıldız Güneş etrafındaki yörüngesini yaklaşık 50.000 yılda tamamlıyor.

Avcı'nın Kemeri

Believe_In_Me / iStock

Avcı Takımyıldızı, kış mevsiminde gökyüzünde görülebilen en dikkat çekici takımyıldızlardan biri. Takımyıldızı oluşturan yıldız topluluğu antik zamanlarda bir avcıya benzetildiği için bu şekilde isimlendiriliyor. Avcı Takımyıldızı’nın en parlak yıldızı ve gökyüzündeki en parlak yedinci yıldız olan Rigel, beyaz-mavi rengiyle kolayca fark edilebiliyor. Rigel, Avcı’nın dizinde yer alıyor. Kırmızı-turuncu rengiyle fark edebileceğiniz Betelgöz ise Avcı’nın omuzunda bulunuyor. Betelgöz yaklaşık 10 milyon yaşında ve aslında astronomik ölçekte genç bir yıldız.

Avcı Takımyıldızı’nı gökyüzünde tanımanın belki de en kolay yolu neredeyse düz bir hat üzerinde yan yana dizilmiş gibi görünen üç parlak yıldızı bulmak. Bu üç parlak yıldız Avcı’nın kemerini oluşturuyor.

Dörtlük Gök Taşı Yağmuru

Stocktrek Images / Getty Images

Yılın ilk gök taşı yağmuru olan Dörtlük Gök Taşı Yağmuru 4 Ocak’ta en yüksek etkinliğe ulaştı. Ancak bu tarihte Ay dolunay evresine yakın olduğundan gök taşlarının görülmesini zorlaştırdı. Dörtlük gök taşı yağmuru 28 Aralık ve 12 Ocak arasında etkinliğini devam ettiriyor. Dörtlük Gök Taşı Yağmuru’nun kaynağı bir kuyruklu yıldız değil, bir asteroit: 2003 EH1. Bu asteroit Güneş etrafındaki yörüngesini yaklaşık 5,5 yılda tamamlıyor. Her yıl ocak ayının ilk günlerinde etkin olan Dörtlük Gök Taşı Yağmuru’nun diğer gök taşı yağmurlarından bir farkı daha var. Genel olarak gök taşı yağmurlarının en yüksek etkinliğe ulaştığı dönem iki gün devam ederken, Dörtlük gök taşı yağmurunun en yüksek etkinliği yalnızca birkaç saat sürüyor.

Kaynaklar:

• Seronik, G., “A Month of Remarkable Encounters”, Sky and Telescope, Cilt 145, Sayı 1, s. 46-47, 2023.
• https://astronomy.com/magazine/sky-this-month/2023/01/sky-this-month-january-2023
• https://solarsystem.nasa.gov/skywatching/whats-up/
• https://eclipse.gsfc.nasa.gov/SKYCAL/SKYCAL.html
• https://www.rmg.co.uk/stories/blog/astronomy/night-sky-highlights-january-2023
• https://in-the-sky.org/newscal.php