Maya ile Fermantasyonu Gözlemleyelim

Günümüzde fermantasyon yönteminden özellikle gıda endüstrisinde faydalanılıyor. Bu yöntemle mayalar kullanılarak ekmek kabartılabiliyor, bakteriler kullanılarak da yoğurt ve peynir üretilebiliyor. Doğada ise fermantasyon maya ve bakteriler tarafından enerji üretimi için kullanılıyor.

Biz de Deneyler köşesinin bu projesinde evde kolayca bulabileceğiniz malzemelerden biri olan mayayı kullanarak fermantasyonu gözlemliyoruz. 

Bilmekte Fayda Var!

Maya Nedir?

Mayalar, mantarlar âleminde yer alan tek hücreli canlılardır. Toprak yüzeyinde, suda, havada, bazı sıcakkanlı canlıların derilerinde ve bağırsaklarında ya da bitkilerin yaprak gibi yüzeyleri ile nektar ve meyve gibi şeker oranı yüksek kısımlarında bulunurlar.

Steve Gschmeissner/Science Photo Library

Taramalı elektron mikroskobu altında maya hücrelerinin görüntüsü

Mayalar Nerede Kullanılabilir? Fermantasyon Nedir?

Bazı maya türleri, ekmek yapımında kullanılır. Ekmeğin kabarmasını sağlayan mayalar bunu fermantasyon aracılığıyla yapar. Fermantasyon, oksijensiz bir ortamda şeker moleküllerinin enzimler aracılığıyla bozunmasıdır. Fermantasyon bir oksijensiz solunum yöntemidir. Çünkü tıpkı vücudumuzdaki hücrelerin besin ve oksijen kullanarak enerji üretmesi gibi fermantasyonda da besin kullanılarak enerji üretilir. Fakat fermantasyonda oksijen kullanılmaz. Fermantasyon sonucu kullanılan besine ve fermantasyonu yapan canlıya göre alkol türevli bileşikler, karbondioksit veya laktik asit açığa çıkar. 

Fermantasyon Formülü Nedir?

Örneğin ekmek yapımında undaki şeker (glukoz) mayanın enzimleri tarafından parçalanır. Böylece etil alkol ve karbondioksit açığa çıkar. Açığa çıkan karbondioksit ekmeğin kabarmasını sağlar. Etil alkol ise ekmek pişirilirken buharlaşarak uçar.

C₆H₁₂O₆ (glukoz) → 2 C₂H₅OH (etil alkol) + 2CO₂ (karbondioksit)

Fermantasyonun hızı belirli bir değere kadar sıcaklık arttıkça artar. Bu aralık genellikle 28 °C – 33°C’tır. Ancak daha yüksek sıcaklıklarda maya etkinliğini kaybeder.

Nelere İhtiyacımız Var?

• 3 adet aynı boyda şişe
• 3 adet balon
• Şeker
• Kuru maya
• 450 ml ılık su
• Huni
• Kaşık

Ne Yapıyoruz?

Ne Oldu?

Şeker ve maya koyduğumuz şişelerde maya, şekeri besin olarak kullanarak fermantasyon gerçekleştirdi ve karbondioksit gazı açığa çıktı. Karbondioksit gazı ise içinde şeker olan şişelerdeki balonların şişmesini sağladı. 

İçine şeker koymadığımız şişede maya besin bulamadığı için herhangi bir tepkime gerçekleşmedi ve balon şişmedi. 

Mavi balonun pembe balondan daha çok şişmesinin sebebi ise mavi balonun takılı olduğu şişede daha fazla şeker dolayısıyla daha fazla besin bulunmasıydı. 

Peki sizce şişelerden birine ılık su yerine kaynar su koysaydık ne olurdu?

Kaynaklar:

• http://www.bch.cuhk.edu.hk/vlab2/animation/fermentation/index.html
• https://www.education.com/science-fair/article/biology_foamy/