Camın Arkasındaki Hayalet: Görüntü mü, Cisim mi?

Bilmekte Fayda Var!

Ayna Nedir? Ayna Nasıl Üretilir?

Her sabah, güne onun karşısında hazırlanırız. Çünkü nasıl göründüğümüzü en doğru o “söyler”. Bundan birkaç yüzyıl önce sadece varlıklı kimselerin sahip olabildiği aynalar, bugün günlük yaşamın sıradan ve vazgeçilmez eşyası durumundadır. Aynalar, genellikle camın bir yüzünün alüminyum ya da gümüşle sırlanması yöntemi ile üretilir. Evlerimizde kullandığımız aynalar genellikle düzlem aynalardır. 

Aynalara baktığımızda algıladığımız görüntüler gerçek ve sanal (zahiri) olarak ikiye ayrılır. Gerçek görüntülerin kaynağı belirli bir noktada kesişen, sanal görüntülerin kaynağı ise sanki bir noktadan yayılıyormuş gibi görünen ancak aslında ayna üzerindeki farklı noktalardan yansıyarak gözümüze gelen ışık ışınlarıdır.

Düzlem Aynalar

Düzlem aynalara baktığımızda algıladığımız görüntüler de sanaldır. Aynaya baktığımız zaman sanki aynanın arka tarafında bir cisim varmış gibi görürüz. Ancak gördüğümüz cisim aslında aynanın arkasında değil önündedir. Aynadan yansıyan ışınlar, zihnimizde sanki aynanın arkasındaki bir cisimden yayılıyormuş gibi bir görüntü oluşmasına neden olur.

Gece, ışığı açık bir odadaki pencere camlarına baktığınızda içerideki varlıkları görebildiğiniz hiç dikkatinizi çekti mi? Karanlık bir ortamda ışık kaynağı önüne bırakılan bir cam da ayna görevi görür. 

Tasarla ve Yap köşesinin bu projesinde, düzlem aynalarda sanal görüntünün nasıl oluştuğuyla ile ilgili bir etkinlik yapıyoruz.

Nelere İhtiyacımız Var?

• 2 adet 1,5 cm x 1,5 cm x 4,5 cm boyutlarında tahta 
• 1 adet 0,4 cm x 9 cm x 40 cm boyutlarında duralit  
• 1 adet 0,4 cm x 20 cm x 20 cm boyutlarında pencere camı  
• 2 adet 10 cm uzunluğunda mum
• 1 adet 12,5 cm uzunluğunda cam kavanoz
• Çakmak 
• Cetvel
• Kurşun kalem
• Mini testere
• Su

Uyarı:

Kesici ve delici aletleri kullanırken dikkatli olalım. 

Ne Yapıyoruz?

Ne Oldu?

Yaptığımız ölçümlerde mumun cama uzaklığı ile görüntüsünün cama uzaklığının birbirine eşit olduğunu, aynı zamanda görüntünün boyunun cismin boyuna eşit olduğunu gördük. Ayrıca mumun su dolu kavanozun içinde yanarak çevreye ışık veriyormuş gibi görünmesini sağladık. 

Mumdan çevreye yayılan ışınlar camdan yansıyarak gözümüze ulaşır. Camdan yansıyan ışınların camın arkasında kalan sanal uzantıları belirli noktalarda kesişir. Bu kesişme noktaları mumun görüntüsünü oluşturur. Zihnimizde sanki camın arkasında bir cisim varmış gibi bir algı oluşması aslında bir yanılsamadır. Böyle görüntülere sanal görüntüler denir.

Düşünelim!

Etkinlik sonucunu yorumladığımızda, düzlem aynadaki görüntünün özellikleri için başka neler söylenebilir?

Kaynaklar:

• Komisyon, 6. Sınıf Fen ve Teknoloji Ders Kitabı, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınevi, Ankara, 2011
• De Campos Valadares, E., Fizik, Eğlence ve Ötesi, Çev.: Dost Körpe, TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları.
• Komisyon, Fen-Tabiat Deney Kitabı, Millî Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı, DAYM, 1985.

Yazar Hakkında: