Salgınlar Biter, Peki Hastalıklar Tamamen Yok Edilebilir mi?

Bugünlerde ülkemiz ve bütün dünya COVID-19 salgınıyla mücadele ediyor. Birçoğumuzun aklında şu soru var: Bu salgın nasıl ve ne zaman bitecek? COVID-19 aslında insanlık tarihinde yaşanan birçok salgından sadece biri. Peki diğer salgın hastalıklara ne oldu?

Bu hastalıkların bazılarının etkisi geliştirilen tedaviler ve aşılar sayesinde azaltıldı. Geçmişte birçok insanın hayatını kaybetmesine neden olan çiçek hastalığı ise tamamen ortadan kalktı.

Bir hastalığa yol açan etmenin yani patojenin dünya üzerinde bir daha asla görülmemek üzere yok edilmesi “eradikasyon” olarak isimlendiriliyor. Hastalık yapıcı etmenin dünya genelinde olmasa da belirli bir bölgede tamamen yok edilmesi ise “eliminasyon” olarak tanımlanıyor. Küresel ölçekte tamamen ortadan kaldırılan iki hastalık var: çiçek hastalığı ve sığır vebası. Çocuk felci, sıtma, Ekvator frengisi ve Gine solucan hastalığının eradikasyonu için ilerleme kaydedilmiş olsa da bu hastalıklara neden olan patojenler dünya genelinde tamamen ortadan kaldırılamadı.

Peki, bir hastalığın tamamen yok edilebilmesi hangi faktörlere bağlı?

Belirtileri sayesinde kolaylıkla teşhis edilebilen, yalnızca insanlarda hastalık oluşturan, coğrafi olarak belirli bir bölgede görülen ve geliştirilmiş bir aşısı bulunan hastalıklar eradikasyona en uygun hastalıklardır.

Çiçek hastalığı tarihte tamamen ortadan kaldırılan ilk hastalık. Çiçek hastalığının en az 3000 yıldır insanlarda görüldüğü biliniyor. İnsanlık tarihinde çok defa salgınlara neden olan çiçek hastalığı sadece 20. yüzyılda 300-500 milyon kişinin hayatını kaybetmesine yol açmıştı.

Çiçek hastalığının aşısı ilk defa 1796 yılında Edward Jenner isimli bir İngiliz doktor tarafından geliştirildi. Bu, modern anlamda ilk aşı uygulaması olarak kabul ediliyor.

Çiçek hastalığına neden olan variola virüsü

Çiçek hastalığına neden olan virüsün iki varyantı vardı. Bunlardan çiçek hastalığının daha tehlikeli formu olan Variola major son olarak 1975 yılında Bangladeş’te tespit edildi. Hastalığın daha hafif geçtiği Variola minor ise en son 1977 yılında Somali’de görüldü. Aşı ile başlayan 200 yıllık süreç sonucunda Dünya Sağlık Örgütü, 1980 yılında çiçek hastalığının tamamen yok edildiğini resmî olarak açıkladı.

Küresel ölçekte tamamen ortadan kaldırılan ikinci hastalık ise sığır vebası. Sığırlarda görülen bu hastalığın sebebi de yine bir virüs. Kayıtlara geçen son vakanın 2001 yılında Kenya’da görüldüğü ve hastalığın yok edildiği 2010 yılında Dünya Sağlık Örgütü tarafından ilan edildi.

Günümüzde çocuk felci, sıtma, kızamık, kızamıkçık ve kuduz hastalıklarının yok edilmesi için çalışmalar devam ediyor. Bu amaçla dünya genelinde yürütülen kampanyalar sayesinde vaka sayıları hayli azaldı. Etkin tedavi, aşılama, bulaşma yollarının tespit edilmesi ve yaşam koşullarının iyileştirilmesi ile bu hastalıkların 2050 yılına kadar küresel ölçekte tamamen ortadan kaldırılması hedefleniyor.

Yeni tip koronavirüsün neden olduğu salgının sona ermesi için de benzer çalışmalar yapılıyor. Yani testler ile hastalar tespit ediliyor, hastalara temas eden kişiler takip ediliyor ve aşı uygulaması yapılıyor.

Kaynaklar:

• https://www.who.int/health-topics/smallpox#tab=tab_1
• https://asm.org/Articles/2020/March/Disease-Eradication-What-Does-It-Take-to-Wipe-out

Yazar Hakkında: