Ağustos 2025’te Gökyüzü

Yıl boyunca gökyüzünün en çok izlendiği günlerden geçiyor olabiliriz. Yaz mevsiminin sağladığı olanaklar ve Perseid gök taşı yağmuru gibi dikkat çekici gök olayları sayesinde Kuzey Yarım Küre’de geceleri birçok göz, gökyüzündeki bu açık hava sergisini takip ediyor olacak. Ülkemizde çeyrek asrı aşkın bir süredir aralıksız düzenlenen TÜBİTAK Gökyüzü Gözlem Etkinliği bu yıl da 28-31 Ağustos 2025 tarihleri arasında Erzurum’da gerçekleşecek. Artık marka hâline gelen bu etkinliğin yarattığı motivasyonla birlikte ülkemizde bu dönemde birçok gökyüzü etkinliği düzenleniyor. Uzay farkındalığına önemli katkı sağlayan bu tür organizasyonlar, bilim iletişiminin etkili açık hava uygulamalarından biri olarak değerlendirilebilir.

Ağustos gökyüzü, bizleri çok sayıda derin uzay cismiyle dolu kozmik bir sergiye davet ediyor. Ay boyunca gök taşı geçişlerini izlemek için de birçok fırsatımız olacak. Gündüze göre daha serin ve çoğunlukla bulutsuz olan yaz geceleri yıldızların eşlik ettiği bilim temalı buluşmalar için biçilmiş kaftan. Üstelik bunun için bir teleskopa sahip olmanız da gerekmiyor. Çıplak gözle veya  dürbünle bile gözlenebilecek çok sayıda gök cismi mevcut. Örneğin Kutup Yıldızı (Polaris), Büyük Ayı ve Küçük Ayı takımyıldızları ile Yaz Üçgeni’nden başlayacağınız bir gökyüzü gezintisi, sizi galaksimizin merkez doğrultusuna yani Yay Takımyıldızı’na götürecektir. Karanlık ortamlarda kendini gösteren, yoğun gaz, toz ve yıldız barındıran sarmal kolların bir parçası olan bu bölge hem görsel olarak etkileyici hem de gökyüzünü tanımak açısından öğreticidir.

Perseid Meteor Yağmuru

Gök bilim tutkunlarının her yıl heyecanla beklediği en yoğun gök taşı yağmurlarından biri olan Perseidler, bu yıl da izleyicilerini büyülemeye hazırlanıyor. En yoğun günleri 12-13 Ağustos civarında olsa da Perseidler 17 Temmuz’da başlamış durumda ve ağustos sonuna kadar devam edecek. Meteor yağmurları, Dünya’nın Güneş etrafındaki yörüngesi boyunca ilerlerken kuyruklu yıldızların ya da asteroitlerin geride bıraktığı toz, buz ve taş parçacıklarıyla dolu bölgelere girmesi sonucu oluşur. Bu parçacıklar yüksek hızla atmosferimize girerek yanar ve gökyüzünde parlayan izler bırakır. Perseidler, 109P/Swift-Tuttle kuyruklu yıldızının izlerini taşır ve saniyede yaklaşık 60 km hızla gökyüzünde süzülür. Karanlık bir gökyüzünde saatte 100’den fazla meteor görülebilirken  Ay dolunay evresine yakın olacağından bu yıl zirve gecelerinde sayı saatte 10 civarına düşebilir. Yine de ay sonuna kadar gözlem yapılabileceğini unutmayalım.

Meteor Gözlemi Nerede, Ne Zaman ve Nasıl Yapılmalı?

• 12-13 Ağustos tarihlerinde  gök taşı yağmuru en yoğun seviyeye ulaşsa da bu tarihlerde Ay’ın dolunaya yakın evrede olması gözlem koşullarını zorlaştırabilir. Ancak Perseid yağmuru ay sonuna kadar devam edeceğinden meteor gözlemi için diğer geceler de tercih edilebilir.
• Şehir ışıklarından uzakta, ışık kirliliğinin olmadığı karanlık bir bölgeye gitmek gözlem kalitesini önemli ölçüde artıracaktır.
• Seçilen gözlem noktasının çevresinde ufuk çizgisine kadar görüşü engelleyebilecek ağaç, tepe gibi yükseltiler olmamalıdır. Ne kadar açık, temiz ve ışıktan uzak bir görüş alanına sahip olursak meteor görme olasılığı da o kadar yüksek olur.
• Gözlerimizin karanlığa uyum sağlaması için en az yirmi dakika boyunca yapay ışıktan (cep telefonu dâhil) uzak duralım. Işık gerekirse kırmızı ve düşük yoğunluklu ışık tercih edelim.
• Gözlem sırasında güvenli bir şekilde yere uzanmak ya da kamp sandalyesinde arkaya yaslanmak rahatlık sağlar. Meteor geçişleri genellikle 1-2 saniye süreceğinden geniş bir gökyüzü alanını sürekli izlemekte fayda var.
• Perseid gözlemi, gece yarısından sonra kuzeydoğu yönüne yani Perseus (Kahraman) Takımyıldızı bölgesine bakılarak yapılmalıdır.
• Meteor yağmurlarında gökyüzünü geniş açıyla taramak gerekir. Bu nedenle dürbün veya teleskop kullanımı önerilmez çünkü görüş alanları dardır.
• Geniş açılı fotoğraf makineleri ya da gökyüzünün büyük bölümünü kapsayan kameralarla sürekli çekim yapılabilir.
• En pratik ve eğlenceli olanı ise kuzeydoğu yönü açık olan güvenli bir alanda yere uzanarak beraberinizdeki kişilerle gökyüzünü izleyip meteor sayma yarışması yapmaktır.

3 Ağustos: Ay ve Antares yakın konumda

İlkdördün evresindeki Ay (yaklaşık %70’i aydınlanmış olacak), Akrep Takımyıldızında, kırmızı dev yıldız Antares ile birlikte Güneş battıktan sonra güney gökyüzünde görülebilir.

5 Ağustos: Satürn ve Neptün yakın konumda

Gece ortasına doğru doğu ufku üzerinde görünür parlaklığı 1 kadire yaklaşan (çıplak gözle rahatlıkla görülebilir) Satürn ile Neptün yakın konumda, Balık Takımyıldızı bölgesinde gözlenebilecek. Neptün’ün görsel parlaklığı 8 kadire yaklaşacağından iyi bir dürbün veya küçük çaplı da olsa bir teleskopla gözlemlenebileceğini hatırlatalım.

9 Ağustos: Dolunay

Görünür parlaklığı -13 kadire yaklaşacak Ay gökyüzünü aydınlatacak. Oğlak Takımyıldızı bölgesinde gözlemlenebilecek dolunay evresindeki Ay’a farklı kültürlerde bu tarihlerde Tahıl Ayı, Mısır Ayı ve Mersin Balığı Ayı gibi isimler verilmiştir.

12 Ağustos: Venüs ve Jüpiter yakın konumda

Güneş doğmadan önce doğu ufku üzerinde iki parlak gezegen İkizler Takımyıldızı sınırlarında çıplak gözle rahatlıkla fark edilebilecektir. Venüs’ün görünür parlaklığı -4 kadir, Jüpiter’in ise yaklaşık -2 kadir olacak.

12-13 Ağustos: Perseid Meteor Yağmuru

Gözlem için gece yarısından sonra açık ve karanlık bir alanda kuzey-doğuya doğru gökyüzüne bakmak yeterli! Dolunay evresinden henüz ayrılmaya çalışan Ay yaklaşık %90’ı aydınlanmış olacağından görülecek meteor sayısı çok fazla olmayabilir ancak meteor yağmuru devam ettiğinden ilerleyen günlerde de meteor gözlemleri sürdürülebilir.

Kahraman (Perseus) ve Kraliçe (Cassiopeia) takımyıldızları ve Perseid meteorlarının gökyüzündeki kaynak veya dağılım bölgesi

17 Ağustos: Ay ve Ülker yakın konumda

Sondördün evresindeki Ay ile Ülker (Yedi Kız Kardeş) Açık Yıldız Kümesi, gece yarısından sonra doğu ufku üzerinde, Boğa Takımyıldızı bölgesinde yakın konumda gözlemlenebilir.

 

20 Ağustos: Venüs, Jüpiter ve Ay yakın konumda

Sabaha karşı doğu ufku üzerinde hilal evresindeki Ay (yaklaşık %10’u aydınlanmış), Venüs ve Jüpiter, İkizler Takımyıldızı bölgesinde çıplak gözle rahatlıkla gözlemlenebilir. Bir dürbünle bu üçlüyü daha detaylı gözlemlemeniz mümkün olacak.

26 Ağustos: Ay ve Mars yakın konumda

Hilal evresindeki Ay ile Mars (görünür parlaklığı yaklaşık -1,5 kadir), Güneş battıktan hemen sonra batı ufku üzerinde yakın konumda görülebilir. Bu ikili, ufka yakın olacağından açık ve ufkun rahatlıkla görülebileceği bir bölgeden gözlem yapmak gerekir.

Ağustos Ayında Gezegenler:

Merkür

Gezegeni ayın ilk günlerinde gözlemlemek mümkün olmayacak. Merkür, 10 Ağustos’tan sonra doğu ufku üzerinden Güneş doğmadan hemen önce izlenebilir.  Ayın ortasından itibaren bu daha kolay olacak. Özellikle 21 ve 22 Ağustos’ta doğu ufku üzerinde Ay, Venüs ve Jüpiter ile birlikte görülebilir. Gezegen ay boyunca +1 ile -1 kadir görünür kadir parlaklık aralığında çıplak gözle görülebilecek.

Venüs

Sabah yıldızı olarak da bilinen gezegen ay boyunca sabahın erken saatlerinde doğu ufkunda parlayacak. Çoğunlukla İkizler ve ay sonuna doğru da Yengeç Takımyıldızı bölgesinde gözlemlenebilecek gezegenin görünür parlaklığı yaklaşık -4 kadir olacak. Venüs, ay boyunca Jüpiter ile yakın bölgede görülecek.

Mars

Başak Takımyıldızı bölgesinde Güneş battıktan hemen sonra kısa süre gözlemlenebilecek gezegeni ay sonuna doğru görmek için ufku çok temiz bir bölgede olmak gerekecek. Gezegenin ay boyunca ortalama görünür parlaklığı 1,6 kadir olacak.

Jüpiter

Dev gaz gezegen ay boyunca İkizler Takımyıldızı bölgesinde parlayacak. Görünür parlaklığı yaklaşık -2 kadir olacak gezegen, Güneş doğmadan önce görülebilecek ve gözlem süresi gün geçtikçe artacak.

Satürn

Halkaları da yavaş yavaş daha görünür olmaya başlayan gezegen, ay boyunca neredeyse tüm gece gözlemlenebilecek. Balık Takımyıldızı bölgesinde takip edilebilecek gezegenin görünür parlaklığı yaklaşık 1 kadir olacak. Gezegeni 12 Ağustos gecesi Ay ile yakın bölgede görmek mümkün.

Ağustos Ayında Başka Neler Gözlemlenebilir?

Çıplak gözle gözlemlenebilen beş gezegenin tümü farklı gün ve saatlerde de olsa görülebilecek. Özellikle ay ortasında Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter ve Satürn’ü gözlemlemek mümkün. Tabii ki gökyüzünde dolaşırken baskın ve rehber takımyıldızları olan Kuğu, Kartal, Çoban, Herkül, Kanatlı At, Akrep, Yay, Kral gibi takımyıldızları da gözlem için kolaylık sağlayacak. Galaksimizin merkez doğrultusuna çok yakın konumda olan Yay Takımyıldızındaki “çaydanlık” asterismi, gökyüzündeki önemli görsel dağılımlardan birini oluşturuyor.

Dürbün ve/veya bir teleskobumuz varsa özellikle Ay’ın parlak olmadığı dönemlerde (örneğin 23 Ağustos veya bu tarihe yakın günler) derin uzay cisimleri de gözlemlenebilir. Örneğin Andromeda Galaksisi (M31), Herkül (M13) ve Büyük Yay (M22) Küresel Kümesi, Lagün (M8) ve Kedi Gözü (NGC 6543) Bulutsusu, Koza Bulutsusu, gözlem adayları arasında yer alabilir.

Yay Takımyıldızı bölgesinde “çaydanlık” görünümde bir asterism

Ayın Yıldızı: Altair

Kartal Takımyıldızı’nın en parlağı ve bir anakol yıldızı olan Altair, yaklaşık 2,2 kadir görünür parlaklığıyla yaz aylarının kolayca fark edilebilen cisimlerinden biri. Yaz üçgeninin bir köşesini oluşturan bu yıldız, Dünya’dan yaklaşık 17 ışık yılı uzaklıkta. Kendi etrafındaki dönme hızı saniyede 200 km’yi aşan yıldızın yaşı yaklaşık 90 milyon yıl. Hızlı dönüşü nedeniyle kutuplardan hafifçe basık olan yıldızın kutup ve ekvator sıcaklıkları da 1500-2000 derece kadar farklı. Çekirdeğinde hidrojen füzyonuyla enerji üretmeye devam eden yıldızın kütlesi, Güneş’in kütlesinin yaklaşık 1,8 katı kadar.

Ağustos’ta Ay’ın Evreleri:

15 Ağustos 2025 Saat: 23:00’te Gökyüzü

Kaynaklar:

• https://starwalk.space/en/news/astronomy-calendar-2025#astronomical-events-in-august-2025
• https://all-startelescope.com/products/david-chandler-plastic-planisphere-star-charts
• https://starwalk.space/en/news/aquila-constellation-guide#altair
• https://en.wikipedia.org/wiki/Altair
• https://heavens-above.com/
• https://www.timeanddate.com/astronomy/planets/distance