Artan Orman Yangınları Küresel Isınmanın Bir Sonucu mu?

leolintang/iStock.com

Dünya’nın en sıcak on yılı listesinde 2013 ve 2021 yılları arasındaki dokuz yıl yer alıyor. Hatta NOAA Ulusal Çevre Bilgi Merkezleri tarafından hazırlanan 2021 Küresel İklim Raporu’nda, 2021 yılının her ayının -tropikal Pasifik’teki La Nina iklim düzeninin soğutma etkisine rağmen- ortalamadan daha sıcak olduğu belirtiliyor.

 NASA/Science Photo Library/Alamy Stock Photo

La Nina, Pasifik Okyanusu’nun Ekvator bölümündeki yüzey sularının normalden daha soğuk olmasıdır.

2021 yılında ortalama sıcaklığın en düşük olduğu ay olan şubat bile ortalamadan yaklaşık 0,6˚C daha sıcaktı. Gezegenimizin genelinde ısınma aynı miktarda olmasa da Dünya’nın ortalama sıcaklığındaki artış eğilimi, küresel ölçekte ısınan alanların oranının soğuyan alanların oranından daha fazla olduğunu gösteriyor.

NOAA

1990 ve 2021 yılları arasında küresel ortalama sıcaklıktaki değişim eğilimleri, gezegenimizin çoğu bölgesinin (sarı, turuncu ve kırmızı bölgeler) ısındığını gösteriyor. Çoğu Güney Yarım Küre’de yer alan okyanuslardaki birkaç bölge ise soğudu.

İklim değişiklikleri ile ilgili tahminlerde, ortalama sıcaklıklardaki artışın içinde bulunduğumuz yüzyıl boyunca devam edeceği öngörülüyor. Yaşanacak ısınmanın miktarı ise önümüzdeki yıllarda atmosfere salınan karbondioksit ve diğer sera gazlarının miktarına bağlı.

2015 yılında 196 ülkenin katılımıyla imzalanan Paris Anlaşması ile küresel ortalama sıcaklık artışının Sanayi Devrimi öncesindeki döneme göre 1,5 ˚C ile sınırlandırılması hedefleniyor. Bu anlaşma küresel ısınma ile uluslararası ölçekte mücadele edilmesi için önemli bir adım. Ancak insan faaliyetlerinden kaynaklanan sera gazı emisyonları, gezegenimizin ortalama sıcaklığının Sanayi Devrimi öncesinden bu yana 1,2 ˚C artmasına neden oldu. Bilim insanları ısınmanın 1,5 ˚C’ı geçmesi durumunda gelecekteki çoğu yılda aşırı sıcakların görülebileceğini söylüyorlar.

Peki, ortalama sıcaklıkların artması orman yangınlarını nasıl etkiliyor?

Westend61/Getty Images

Küresel iklim değişiklikleri nedeniyle yaz mevsimindeki ortalama sıcaklıkların artması, ormanları daha kuru ve yanmaya daha eğilimli hâle getiriyor. Artan ısı, içerisindeki suyu buharlaştırarak toprağı kurutuyor. Bu da hem bitki örtüsünün tutuşmasını hem de yangınların yayılmasını kolaylaştırıyor. Dolayısıyla ortalama sıcaklıklar arttıkça yangınların ortaya çıkma sıklığının ve yangınlardan etkilenen alanların büyüklüğünün de artması bekleniyor.

İklim değişikliği, orman yangını riskini artırıyor ve orman yangınlarının etki alanını genişletiyor. Örneğin 1984-2015 yılları arasında ABD’nin batısındaki büyük orman yangınlarının sayısı iki kat arttı. Ayrıca Birleşmiş Milletler Çevre Programı’nın (UNEP) yayınladığı rapora göre küresel ölçekte orman yangınlarının 2030’a kadar %14, 2050'a kadar %30 ve bu yüzyılın sonuna kadar %50 oranında daha sık ve yoğun hâle gelmesi bekleniyor. 

Orman yangınları ve küresel ısınma arasında bir kısır döngü mevcut. Küresel ısınma sonucu artan sıcaklıklar orman yangını riskini artırırken, atmosferdeki karbondioksidi soğuran orman gibi ekosistemler orman yangınları nedeniyle tahrip oluyor. Bu durum sıcaklık artışını durdurmayı zorlaştırıyor.

RugliG/iStock.com

Her ne kadar küresel ısınma sonucu artan sıcaklıklar ormanların yanma ihtimalini artırsa da Avrupa Birliği verilerine göre Avrupa’daki her 10 yangından 9’una piknik yapan insanlar, elektrik hatları ve etrafa atılan cam atıklar yol açıyor. Bu durum bizlere soluduğumuz oksijeni üreten, küresel ısınmanın temel sebeplerinden biri olan atmosferdeki karbondioksidi soğuran ve pek çok canlı türüne yaşam alanı sağlayan ormanlarımızı koruma konusundaki sorumluluğumuzu hatırlatıyor. Çünkü SRON Hollanda Uzay Araştırmaları Enstitüsünden meteorolog Dr. Velde ve arkadaşları, 2020 yılında Avustralya’da çıkan orman yangınlarında atmosfere 517-867 milyon ton karbondioksit salındığını hesapladı. Bu miktar ise Avustralya kıtasındaki tüm insanların bir yıl boyunca kullanacağı fosil yakıtların atmosfere saldığı karbondioksit miktarından daha fazla.

Moment/Getty Images

Orman yangınları yaban hayatını da etkiliyor. 2020 yılında Avustralya’da çıkan orman yangınlarında milyarlarca yaban hayvanı zarar gördü.

Bilim insanları, atmosfere salınan sera gazı miktarında azalma olmadığı sürece orman yangınları ve kuraklık sorununun daha da kötüleşeceği konusunda hemfikir. Birleşmiş Milletler Çevre Programı da yayınladığı raporda, devletlere orman yangını riskini en aza indirmek için gerekli düzenlemeleri yapmaları konusunda acil çağrıda bulunuyor. Dolayısıyla hem bireysel hem de toplum olarak fosil yakıt tüketimine neden olan her türlü etkinliğimiz sonucu atmosfere salınan karbondioksit miktarını yani karbon ayak izimizi azaltmaya çalışmamız son derece önemli.

Kaynaklar: 

• https://www.climate.gov/news-features/understanding-climate/climate-change-global-temperature
• https://sgp.fas.org/crs/misc/IF10244.pdf
• https://www.reuters.com/world/europe/how-climate-change-drives-heatwaves-wildfires-europe-2022-07-19/
• https://www.sciencenews.org/article/australia-wildfires-climate-change-carbon-dioxide-ocean-algae
• https://www.c2es.org/content/wildfires-and-climate-change/