Bal Porsuğu: Adı Gibi Kendisi de Tatlı mı?

Ondrej Prosicky/iStockphoto.com

Bal porsuğu (Mellivora capensis);  kokarcalar, su samurları ve diğer porsuk türleriyle akraba olan gelincik ailesinin bir türüdür. İsmini en sevdiği yiyecek olan baldan alır. Aslında sadece bal yemez, bal arısı larvalarını da tüketir. Bunların yanı sıra böceklerle, amfibilerle, sürüngenlerle, kuşlarla, küçük memelilerle ve meyvelerle de beslenir.

Yassı gövdesi, kısa fakat güçlü bacakları ve özellikle kazmak için gelişmiş uzun pençeleri vardır. Bu yapısı, bal porsuğuna güç ve dayanıklılık sağlar. Tüyleri kalın ve serttir, çoğunlukla siyah renktedir ve sırtında tepesinden kuyruğuna doğru uzanan uzun beyaz bir çizgi bulunur. Bu özellikleri ile kokarcayı anımsatır. Aslında sadece fiziksel olarak değil keskin koku salgılama özelliğiyle de kokarcaya benzer. Kuyruk bölgesinde sert ve keskin kokulu sıvı depolayan bir bez bulunur. Bal porsuğu bu kokulu maddeyi kendi bölgesini işaretlemek ve tehdit altındayken düşmanı rahatsız etmek için kullanır. Ancak kokarca gibi kokuyu püskürtme şeklinde değil ortama bir “koku bombası” bırakarak düşmanlarını rahatsız eder.

Bal yemeyi çok sevse de kişiliği “bal gibi” diyemeyeceğimiz bir tür olan bal porsuğu çok kavgacı bir türdür. Derisi hem sert hem de gevşektir. Bu özellik onu ensesinden yakalayan yırtıcıya dönüp karşılık vermesine imkân sağlar. Bunlara büyük kafatası, güçlü dişler ve yoğun koku da eklenince doğada kimsenin karşılaşmak istemeyeceği bir canlı hâline gelir.

Yaşam Alanı

Bal porsuğu Fas'ın güneyinden Afrika'nın güney ucuna kadar olan geniş bir bölgede, Hazar Denizi’nin çevresi ile Türkmenistan, Afganistan, Nepal ve Hindistan’ın batısında yaşar. Çoğunlukla kurak bölgelerde görülür ancak orman ve çayırlarda da bulunur. Bal porsuğu iyi bir yüzücü ve tırmanıcıdır.

Uzun pençeleri sayesinde bal porsuğu 3 metreye kadar uzanabilen ve 1,5 metre derinliğe ulaşabilen yuvalar kazabilir. Tünel genellikle bal porsuğunun dinlendiği boş bir odayla sonlanır. Ancak söz konusu yuva olduğunda bal porsuğu mevcut imkânları kullanmaktan çekinmez: Kaya yarıkları, ağaç köklerinin altındaki oyuklar, eski termit tepeleri veya yer domuzları gibi diğer canlıların yuvaları onlar için hazır birer ev olur. Ayrıca tarla tilkisi, yarasa kulaklı tilki, sarı firavun faresi ve zıplayan tavşan gibi hayvanların açtığı yuvalar da bal porsuğu tarafından ele geçirilebilir.

Ondrej Prosicky/iStockphoto.com

Bal Porsuklarında Aile

Bal porsuğu genellikle yalnız yaşar ancak bireylerin yaşam alanları birbirinin sınırına yaklaşabilir. Zaman zaman aynı beslenme bölgelerinde karşılaşabilirler. Bu buluşmalarda birbirlerini koklayarak tanır ve yuvarlanarak çevrelerine koku bırakırlar. Bal porsukları homurdanma, cıvıldama, tıslama ve sızlanma gibi birçok ses çıkararak iletişim kurar. En belirgin sesleriyse derin ve güçlü hırıltılarıdır.

Yavru bakımı yalnızca dişi tarafından gerçekleştirilir. Anne bal porsuğu, doğumdan önce güvenli bir yuva kazar ve içini yumuşak otlarla kaplar. Yaklaşık 7-10 haftalık gebelik sürecinin sonunda çoğunlukla bir, bazen de iki yavru dünyaya gelir. Yavru doğduğunda tüysüzdür, derisi pembedir ve gözleri kapalıdır. İlk hafta sonunda derisi griye döner, ikinci haftada ince tüyler çıkmaya başlar. Türün karakteristik özelliği olan beyaz sırt şeridiyse tüyler çıkmaya başladıktan yaklaşık bir hafta sonra belirginleşir.

Yavru yaklaşık üç aylık olduğunda görünüş olarak yetişkinlere benzer hâle gelir. Altı aylık olduğunda yetişkin boyutuna ulaşır. Ancak avlanma becerilerini geliştirmesi için uzun bir öğrenme sürecine ihtiyaç duyar. Bu nedenle 14 ay ile 2 yıl arasında annesiyle birlikte yaşar. Böylece hayatta kalmak için gerekli davranışları öğrenmiş olur.

Tehlike mi, Tehdit mi?

Bazı bölgelerde yaşam alanlarının insanlar tarafından işgal edilmesi ve buna bağlı olarak besin kaynaklarının azalması nedeniyle bal porsuğu “tehlike altında” kabul edilir. Diğer taraftan bal porsuğunun bala olan düşkünlüğü, arıcılık yapan kişiler arasında onu pek de sevilmeyen bir tür hâline getirir. Bu da bal porsuğunun yaşamını tehdit eden bir unsurdur. Birçok arıcı, kovanları yerden yüksek bir yere ve bal porsuğunun tırmanabileceği ağaçlardan uzağa yerleştirerek onu engellemeyi başarır. Günümüzde Afrika’daki pek çok arıcı, bu yöntemi kullanarak “bal porsuğu dostu bal” üretiyor. Böylece hem arılar ve bal güvende kalıyor hem de bal porsuğu zarar görmüyor.

Sözlük:

Amfibi: Hem suda hem karada yaşayabilen omurgalı hayvanlardır. Örnekleri kurbağalar, semenderler ve semender benzeri canlılardır.

Kaynaklar:

• https://animals.sandiegozoo.org/animals/honey-badger-ratel
• https://www.livescience.com/honey-badger.html
• https://www.nationalgeographic.com/animals/mammals/facts/honey-badger

Yazar Hakkında:

Elif Gürbüz Poyraz

ODTÜ Fen Bilgisi Eğitimi Doktora Öğrencisi