Doğanın Yeni Nesil Gözlemcileri

Çevre ve yaban hayatı gözlemleri, doğanın korunmasına yönelik alınacak tedbirler açısından hayli önemli. Çevrebilimciler özellikle yaban hayvanlarının salgın hastalıkların yayılmasındaki etkisi, hayvan davranışlarının ve yaşam alanlarının incelenmesi, tür sayılarının korunması ve kontrol altına alınması, istilacı türler, orman yangınları gibi konular üzerinde araştırmalarını sürdürüyor.

Bilim insanları çevre ile ilgili araştırmaları sırasında çeşitli engellerle karşılaşabiliyor. Örneğin bazı kuşların yüksek arazilere yuva yapması, bazı canlıların suyun altında erişilmesi güç yerlerde bulunması ya da bazı hayvanların kutup gibi çetin hava koşullarında yaşaması bilim insanlarının bu canlılar üzerinde gözlem yapmalarını zorlaştırabiliyor. Bu nedenle doğa araştırmalarını kolaylaştırabilecek yeni yöntemler aranıyor.

Çevrebilimciler doğadan örnek toplayarak ya da hayvanları izleyerek veri elde edebilirler.

Bu yöntemlerden biri de drone olarak adlandırılan döner kanatlı insansız hava araçları (İHA). Hafif yapıları, uzaktan kontrol edilebilmeleri, yüksek çözünürlüklü kameraya sahip olmaları, batarya ile çalışmaları ve enerjiyi verimli kullanmaları döner kanatlı İHA’ların doğa araştırmalarında kullanılmaya başlanmasının en önemli sebepleri arasında. Normal şartlarda yürüyerek ya da otomobil, uçak veya helikopter kullanılarak yapılan doğa araştırmaları döner kanatlı İHA’lar sayesinde daha hızlı, daha kolay ve daha az maliyetle yapılabiliyor.

Döner kanatlı İHA’lar doğa araştırmalarının yanı sıra tarım ürünlerinin takibinde de kullanılıyor.

Örneğin bilim insanları 2017 yılında iklim değişikliğini incelemek için döner kanatlı İHA’ları Antarktika kara yosunları üzerinde yapılan bir araştırmada kullandılar. Ulaşılması güç kayalık bölgelerde yetişen Antarktika kara yosunları iklim değişikliklerine karşı hayli hassas bir tür. Araştırmacılar Antarktika kara yosunlarının durumunu döner kanatlı İHA’lardan elde ettikleri yüksek çözünürlüklü fotoğraflardan analiz ederek iklim değişikliği hakkında bilgi topladılar.

Antarktika kara yosunları

Araştırmacılar döner kanatlı İHA’ları kullanarak belirli bir bölgede yaşayan aynı tür hayvan sayıları hakkında da bilgi toplayabiliyor. Bazı hayvanların (örneğin keçi gibi otla beslenen hayvanların) sayısının belirli bölgelerde aşırı çoğalması ormanların ve tarım arazilerinin zarar görmesiyle sonuçlanabiliyor. İklim değişikliğinin olumsuz etkilediği doğal yaşam alanları, kıtlık, kuraklık ve doğal afet gibi nedenlerden dolayı sayısı aşırı azalan hayvan türleri ise yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kalabiliyor. Bu nedenle belirli bir bölgedeki bir hayvan türü sayısını kontrol altında tutmak isteyen araştırmacılar, döner kanatlı İHA’ları kullanarak elde ettikleri fotoğraflar sayesinde, çok kısa zamanda bölgedeki hayvan sayısını belirleyebiliyor. Yapılan araştırmalar döner kanatlı İHA’ların, hayvanların yaşam alanlarına kamera ya da ses kayıt cihazı yerleştirilerek yapılan ölçümlerden daha doğru bilgi sağladığını gösteriyor.

Döner kanatlı İHA’lar kuşların sayısının belirlenmesinde de bilim insanlarına fayda sağlıyor. Belirli bir bölgede yaşayan kuşların sayısındaki değişiklikler o bölgedeki kirlilik seviyesi, iklim değişikliği veya doğal yaşam alanlarının azalması hakkında bilgi verebiliyor. Döner kanatlı İHA’lar tarafından çekilen fotoğraflar sayesinde bölgede yaşayan kuşların sayısı daha hassas biçimde belirlenebiliyor.

Döner kanatlı İHA’lar kuş sürülerinin fotoğraflanmasında kullanılıyor.

Döner kanatlı İHA’lar kaçak avlanmayı ve hayvanlar üzerinden kaçakçılık yapılmasını önlemek için de kullanılabiliyor. Örneğin Afrika’da filler dişleri için, gergedanlar ise boynuzları için yasa dışı bir şekilde avlanıyor. Araştırmacılar döner kanatlı İHA’ların kaçakçıların yerini belirleyebilmesi ve ses sistemiyle hayvanları belirli bölgelere yönlendirebilmesi sayesinde kaçak avcılığın önüne geçilebileceğini düşünüyor. Bu amaçla Güney Afrika’da kullanılan döner kanatlı İHA’ların bölgede kaçakçılığı azalttığı gözlendi.

Döner kanatlı İHA’larla yapılan yaban hayatı gözlemleri sırasında uyulması gereken bazı kurallar var. Örneğin araştırmacıların döner kanatlı İHA’lar’ın yüksekliğini, hızını veya güzergâhını uçakların ve diğer hava araçlarının güvenliğini tehlikeye atmayacak ve hayvanları korkutmayacak şekilde ayarlaması gerekiyor. Bu yüzden döner kanatlı İHA’ların ne zaman, nerede veya hangi araştırma için kullanılacağının kontrol ekiplerine önceden bildirilmesi gerekiyor.

Döner kanatlı İHA’lar doğa araştırmaları sırasında bilim insanlarına kolaylık sağlasa da bu araçların canlıları korkutmaması ya da yaşam alanlarına zarar vermemesi gerekiyor. Bu nedenle doğa araştırmalarında kullanılan İHA’ların bu amaca yönelik tasarlanması gerekiyor.

TÜBİTAK tarafından hem lise öğrencilerine hem de üniversite öğrencilerine yönelik düzenlenen insansız hava araçları yarışmalarıyla da gençlerin farklı amaçlarla (örneğin yangın veya kaza gibi acil durumlarda insanlara yardım amaçlı) kullanılabilecek İHA’lar geliştirmelerinin teşvik edilmesi amaçlanıyor.

Kaynaklar:

• Ivosevic B. ve Kwon O., “The Use of Conservation Drones in Ecology and Wildlife Research.”, Journal of Ecology and Environment, s. 113-118, 2015.
• https://www.bbc.com/news/av/magazine-41672803
• http://ceur-ws.org/Vol-2030/HAICTA_2017_paper90.pdf