Güneş’te Şiddetli Patlama ile Dünya’da Gözlenen Jeomanyetik Fırtına
9 Ekim 2024 tarihinde saat 04:56’da Güneş’in Dünya’ya bakan bölgesinde Güneş leke bölgesi AR3848 ile bağlantılı güçlü bir Güneş parlaması (X1.8 sınıfında flare) gözlendi. Bu şiddetli enerji çıkışının ardından gerçekleşen koronal (taç küre) kütle atımı yoğun ve yüksek hızlı Güneş rüzgârının yayılmasına yol açtı. Bu rüzgârın Güneş’ten çıkış hızı saniyede yaklaşık 1400-1600 km olarak tahmin ediliyor. 10 Ekim 2024 tarihinde, bu kütle atımının neden olduğu rüzgârın Dünya’ya daha yakın mesafede ölçülen hızı (yavaşlaması nedeniyle) saniyede yaklaşık 750 km oldu.
Pitris/iStock
Aşağıda Güneş’in yüzey görüntüsü ve parlamanın kaynağı olan leke bölgesi. Yukarıda mor öte bölgede alınmış fotoğrafta parlamanın üst atmosferdeki görüntüsü.
Güçlü parlama, Dünya’da jeomanyetik fırtına alarmı verilmesine neden oldu. Fırtınanın G4 seviyesinde şiddetli şekilde gerçekleşebileceği öngörüldü. Bununla bağlantılı olarak düşük enlemlerde de kutup ışıması (Aurora) görülebileceği tahmin edildi. 11 Ekim 2024 gece yarısından itibaren Dünya’ya ulaşan Güneş rüzgârı, atmosferdeki renkli ışımaların gözlenmesine neden oldu.
Güneş’te gerçekleşen güçlü parlamanın neden olabileceği kutup ışımasına ilişkin uzay havası tahmini.
Bu fırtınanın izleri, Atmosferi fotoğraflayan çok sayıda gözlemci tarafından Türkiye’de de Kastamonu ve Sakarya’da kayıt altına alındı. Güneş’ten çıkıp Dünya’ya ulaşan yüklü parçacıkların başta oksijen ve azot olmak üzere atmosferdeki gazlarla etkileşmesi sonucu göz kamaştırıcı renkli görüntüler meydana geliyor.
AA
Kastamonu’da 11 Ekim gecesi gözlenen kutup ışıması (aurora).
Güneş manyetik olarak çok aktif olduğu bir dönemde. Bu nedenle yıldız yüzeyinde çok sayıda leke alanı ve üst atmosfere uzanan parlama ve patlamalar sıklıkla gözleniyor. Patlamalar zaman zaman şiddetleniyor ve koronal kütle atımları nedeniyle Güneş rüzgârı, Güneş sistemi içinde çok yüksek hızda ve yoğun bir şekilde ilerliyor. Güçlü parlama ve patlamalar sonrasında Güneş rüzgârı Dünya atmosferine de ulaşıp güçlü kutup ışımaları gözlenmesine neden oluyor. Yüklü parçacıkların daha kolay giriş yaptığı kutuplarda veya yüksek enlemlerde daha yoğun gözlenen bu renkli ışımalar, güçlü parlamalar sonrasında zaman zaman ülkemiz gibi daha düşük enlemlerde de gözlenebiliyor.
Kaynak:
- https://www.spaceweather.com/archive.php?view=1&day=10&month=10&year=2024
- https://www.swpc.noaa.gov/news/g4-severe-geomagnetic-storm-levels-continue-be-observed
