Hastalıkla Savaşan Sivrisinekler

Sivrisinekler taşıdıkları parazitleri ısırdıkları insanlara bulaştırarak sıtma, sarı humma ve zika da dâhil olmak üzere pek çok hastalığın yayılmasına neden olur. Dünya Sivrisinek Programı (WMP) adına çalışmalar yapan bir grup araştırmacı ise dang ateşi hastalığıyla savaşmak için bakteri bulaştırılmış sivrisineklerden yararlanıyor.

Dünya Sağlık Örgütünün tahminlerine göre her yıl 100-400 milyon insan yüksek ateşe ve eklemlerde ağrıya sebep olan dang ateşi hastalığına yakalanıyor. Hastalığın ana taşıyıcısı ise bilimsel adı Aedes aegypti olan bir sivrisinek türü.

Bilimsel adı Wolbachia pipientis olan bakteriler pek çok böcekte doğal olarak bulunur. Bu canlılar arasında sivrisinekler yoktur ancak sivrisineklere de Wolbachia pipientis bakterileri bulaştırılabilir.

Çalışmalar Aedes aegypti türü sivrisineklerin hücrelerine giren Wolbachia pipientis bakterilerinin hücrelere bulaşmış çeşitli virüslerin çoğalmasını engellediğini gösteriyor. Üstelik bu virüsler arasında dang virüsü de var.

WMP araştırmacıları Wolbachia pipientis bakterilerinin dang ateşi hastalığıyla mücadelede kullanılabileceğini düşünerek geçmişte çeşitli çalışmalar yapmış ve olumlu sonuçlar elde etmişlerdi. Bu çalışmaların en kapsamlısı ise yakın zamanlarda tamamlandı. 

Görsel: Dünya Sivrisinek Programı (WMP)

Araştırmacılar ilk olarak Endonezya’da bulunan, 26 kilometrekare yüzey ölçümüne ve yaklaşık 300.000 nüfusa sahip Yogyakarda şehrini 24 bölgeye ayırmışlar. Daha sonra 6-7 ay boyunca bu bölgelerin 12’sine her iki haftada bir Wolbachia pipientis bakterilerini taşıyan sivrisinek yumurtaları bırakılmış. Yumurtalar bırakılmaya başlandıktan on ay sonra yumurta bırakılan bölgelerde Wolbachia pipientis bakterilerini taşıyan sivrisineklerin tüm sivrisineklere oranı %80’e kadar çıktığı görülmüş. Araştırmacılar daha sonra şehirdeki hastanelere yüksek ateş şikâyeti ile başvuran insanlar hakkında bilgi toplamaya başlamışlar. Sonuçta dang virüsü testi pozitif çıkma oranının Wolbachia pipientis bakterilerini taşıyan yumurtaların bırakıldığı bölgelerde yaşan insanlarda %2,3, diğer bölgelerde yaşayanlarda ise %9,4 olduğu görülmüş. Bu durum Wolbachia pipientis bakterilerini taşıyan sivrisineklerin hastalığın görülme oranını %77 oranında azalttığı anlamına geliyor. Ayrıca Wolbachia pipientis bakterilerini taşıyan sivrisinek yumurtalarının bırakıldığı bölgelerde yaşayan insanlar arasında dang ateşi nedeniyle hastaneye yatma oranı da %86 düşmüş. 

Yeni yöntemin özellikle sivrisineklerin yıl boyu aktif olduğu tropik bölgelerde yararlı olması bekleniyor. Dünya Sağlık Örgütünün de dang ateşi hastalığını kontrol altında almak için Wolbachia pipientis bakterilerini taşıyan sivrisineklerin kullanılmasını önermeye hazırlandığı belirtiliyor.