InSight Mars Kâşifi ve Mars Kabuğunda İlk Çekiç Darbesi

NASA/JPL-Caltech

ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA) tarafından gezegenin iç yapısını incelemek amacıyla Mars’a gönderilen InSight (Interior Exploration using Seismic Investigations, Geodesy and Heat Transport) uzay aracı 26 Kasım 2018’de gezegenin yüzeyine inmişti. Uzay aracının konumlandığı, Elysium Planitia (Elysium, Eski Yunancada yaşam sonrası cenneti temsil etmek için kullanılır, Planitia ise Latince düz alan anlamına gelir) olarak adlandırılan bölge Mars’ın ekvatoruna çok yakın. Ayrıca geçmişte volkanik faaliyetlerin gerçekleştiği düşünülen bir bölgenin de yakınında yer alıyor. İniş için özellikle ekvator bölgesine yakın bir alanın seçilmesinin sebebi, uzay aracının kullandığı enerjiyi üzerindeki güneş gözelerinden sağlaması. Ekvator bölgesi yılın her döneminde güneş ışığı aldığı için uzay aracının enerji sıkıntısı yaşaması beklenmiyor.

NASA/JPL-Caltech - Mars Global Surveyor uzay aracı tarafından elde edilen verilerle oluşturulan haritada InSight uzay aracının iniş sahası görülüyor. İniş sahası, Curiosity uzay aracının iniş yaptığı Gale Krateri’ne 600 km uzaklıkta. Haritada yükseltisi en az olan bölgeler koyu mavi ile yükseltisi en fazla olan bölgeler ise beyaz renkte görülüyor. Yeşil ve turuncu bölgeler arasında yaklaşık 4 km yükselti farkı var.

Elysium Planitia, daha önceleri bilimsel araştırmalar için Mars’a gönderilmiş Curiosity (2012), Viking 2 (1976), Spirit (2004) ve Opportunity (2004) uzay araçlarının indiği bölgelere de yakın konumda. InSight’ın deprem dalgaları, ısı taşınımı, gezegenin büyüklüğü ve yapısı ile ilgili ölçümler yaparak Mars’taki kayaçlar ve toprak yapısı hakkında detaylı bilgi toplaması amaçlanıyor.

InSight uzay aracı ve üzerindeki ısıölçer (HP³) ve depremölçer (SEIS) cihazları

InSight’ın üzerinde Mars’taki deprem dalgalarını tespit etmek için Fransız Uzay Ajansı (CNES) tarafından geliştirilen bir depremölçer (SEIS) bulunuyor. Bu depremölçer toprak yapısı hakkında bilgi verecek. Böylece Mars yüzeyine çarpan meteoritlerin oluşturacağı titreşimleri de tespit etmek mümkün olacak. Depremölçer yardımı ile Mars’ın iç yapısının katı mı yoksa sıvı mı olduğu da belirlenmeye çalışılacak.

NASA/JPL-Caltech - InSight uzay aracı depremölçer cihazını Mars yüzeyine yerleştiriyor.

Alman Havacılık ve Uzay Araştırmaları Merkezi (DLR) tarafından geliştirilen ve HP³ adı verilen bir cihaz yardımı ile yüzeyin alt katmanlarındaki ısı akışının ölçülmesi planlanıyor. Isıölçer üzerinde 14 sıcaklık sensörü bulunuyor. Veri toplamak için Mole (Köstebek) olarak adlandırılan sonda yüzeyde delikler açıyor. Kazı işlemi sırasında açığa çıkan ısı HP³ tarafından ölçülen sıcaklıkları olumsuz yönde etkilediğinden, her dört saatlik kazı sonrasında cihaz iki Mars günü için durduruluyor ve soğuması bekleniyor. Bir Mars günü bir Dünya gününden sadece 40 dakika daha uzun. Mole, ilk sondajı 28 Şubat’ta yaptı. Dört saat süren kazı sırasında derinlikleri 18 ile 50 cm arasında değişen delikler açıldı.

Geceleri hızlı bir şekilde soğuyan ve gün ışığında hızla ısınan Kızıl Gezegen üzerinde InSight tarafından gerçekleştirilen yüzey tarama faaliyetlerinin bir Mars yılı yani 687 Dünya günü içinde tamamlanması planlanıyor.