Kendi Benliğimizin Nasıl Farkında Oluruz?
Beyindeki özel bir bölge, benliğin oluşmasında ve benlikle ilgili farkındalığın sürdürülebilmesinde önemli rol oynuyor.
KTSDesign/SciencePhotoLibrary/Getty Images
Her insan birer zaman yolcusudur. Çünkü anılarımız aracılığıyla geçmişe, hayallerimiz aracılığıyla da geleceğe “seyahat edebiliriz”. Bunu yaparken şu anda ya da geçmişte nasıl biri olduğumuzun veya gelecekte nasıl biri olabileceğimizin bilincindeyizdir. Peki ama nasıl?
Psikologların yaptığı araştırmalar, kişinin kendisiyle ilgili bilgilerin (örneğin utangaç bir insan olmak) beyinde diğer ayrıntılara göre daha farklı işlendiğini ve bu nedenle kişinin başrolde olduğu anıları daha kolay hatırladığını gösteriyor. Araştırmacılar bu duruma “öz referans etkisi” diyor. Bu etkiye göre kişi kendisiyle ilgili bilgileri, olayın yaşandığı yer ve zaman gibi diğer etkenlere göre belleğinde daha kalıcı şekilde tutabiliyor.
Bilim insanları tarafından bu etki üzerine yapılan farklı araştırmalar, beyindeki medial (iç) prefrontal korteks (mPFC) adlı bölgenin bu etkiyle ilişkili olduğunu ortaya koydu. Medial prefrontal korteks, kişinin kendisiyle ilgili düşüncelerine farklı katkılar sağlayan iki kısımdan oluşur. Bunlardan biri olan dorsomedial prefrontal korteks, kişinin kendisini diğer insanlardan ayırt etmesinde rol oynar. İkinci kısım olan ventromedial prefrontal korteks (vmPFK) ise duygularla ilgili işlemlerde rol alır.
Bilim insanları tarafından geçmişte yapılan çalışmalar, vmPFK bölgesinin, kişinin kendisinin başrolde olduğu anılarda aktif şekilde rol aldığını ortaya koymuştu. Yeni yapılan çalışma ise bu bölgenin geleceğe dair hayal kurmada da kişinin başrolde olduğu durumlarda aktif olduğunu gösterdi. Bilim insanları bu sonuçların kişinin kendi benliğinin oluşmasında ve benlikle ilgili farkındalığın sürdürülebilmesinde vmPFK bölgesinin etkin rol oynadığını gösterdiğini düşünüyor.
Kaynaklar:
- Stendardi, D. ve ark., “Present and future self in memory: the role of vmPFC in the self-reference effect”, Social Cognitive and Affective Neuroscience, Cilt 16, Sayı 12, s. 1205-1213, 2021.
- https://www.scientificamerican.com/article/how-our-brain-preserves-our-sense-of-self/
