Manyetik Alan Yardımıyla Yön Bulan Köpek Balıkları

Çekiç başlı köpek balığı

Bazı canlıların Dünya’nın manyetik alanını algılayarak yön bulduğu bilinir. Örneğin çeşitli deniz kaplumbağası türleri yumurtlama alanlarına göç ederken manyetik alan yardımıyla yol alır.

Geçmişte açık denizlerde yön bulmak için Dünya’nın manyetik alanından yararlandığı düşünülen canlılardan biri de köpek balıklarıydı. Ancak bu düşüncenin doğru olup olmadığına dair bir bulgu yoktu. 

Florida Eyalet Üniversitesinden bir grup araştırmacı, çekiç başlı köpek balıkları üzerinde laboratuvar ortamında kontrollü deneyler yaparak bu canlıların denizlerde yön bulmak için manyetik alandan yararlanıp yararlanmadığını anlamaya çalışmışlar. Çekiç başlı köpek balıklarının bazıları her yıl düzenli olarak Güney Afrika sahilleriyle Avustralya arasında göç eder. Toplamda 20.000 kilometreden fazla yol katettikleri bu göçler sonunda iki kıtanın da hep aynı sahillerine varmayı başarırlar.

Çekiç başlı köpek balıkları laboratuvar ortamında çeşitli manyetik alanlara maruz bırakılmış ve yönlerini bulurken Dünya’nın manyetik alanından yararlanıp yararlanmadıkları test edilmiş. Sonuçlar, bildikleri bir bölgedeki manyetik alana maruz bırakılan köpek balıklarının ulaşmak istedikleri bölgeye doğru yüzme eğiliminde olduğunu gösteriyor.

Çalışma kapsamında araştırmacılar denizlerden yakaladıkları yavru köpek balıklarını laboratuvar ortamındaki çeşitli havuzlarda manyetik alanlara maruz bırakmış ve davranışlarını gözlemlemişler. Maruz kaldıkları manyetik alan yön ve büyüklük olarak Dünya’nın yakalandıkları bölgesindeki manyetik alana benzediğinde balıkların herhangi bir sıra dışı davranışta bulunmadığı görülmüş. Ancak yakalandıkları bölgenin birkaç yüz kilometre güneyinde yer alan denizlerdekine benzer bir manyetik alana maruz bırakıldıklarında köpek balıklarının havuzda yüzerken çoğunlukla kuzeye doğru yönelme eğiliminde olduğu görülmüş. Araştırmacılar son olarak balıkları yakalandıkları bölgenin birkaç yüz kilometre kuzeyindeki karasal bölgelerdekine benzer bir manyetik alana bıraktıklarında ise hayvanların yine herhangi bir doğrultuya yönelme eğiliminde olmadıklarını ve rastgele yönlerde yüzdüklerini gözlemlemişler. 

Köpek balıklarının hareket alanları içerisinde kalan bildikleri bir bölgedeki manyetik alana maruz bırakıldıklarında doğru yöne yönelmeleri, hareket alanları dışında kalan karasal bir bölgedeki manyetik alana maruz bırakıldıklarında ise yön bulmakta zorlanmaları, denizlerde yol alırken manyetik alandan yararlandıkları biçiminde yorumlanıyor. Balıklar zihinlerinde Dünya’nın manyetik alanıyla ilgili bir harita oluşturuyor ve çevrelerindeki manyetik alanı algılayarak nerede olduklarını ve hangi yöne doğru gitmeleri gerektiğini anlayabiliyorlar.

Araştırma ile ilgili detaylı bilgiye Dr. Bryan A. Keller ve arkadaşlarının Current Biology’de yayımladıkları makaleden ulaşabilirsiniz.