Mentol Neden Soğuk Hissi Verir?
Hiç bir buz parçasına dokunmadan veya gerçekten soğuk bir nesneye temas etmeden serinlik hissi yaşadınız mı? Mentol, bunu başarabilen nadir maddelerden biridir.
Klyaksun/iStockphoto.com
Mentol içeren bir yiyecek tükettiğinizde veya mentollü bir ürün kullandığınızda, ağzınızda veya cildinizde belirgin bir soğuk hissi oluşur. Bunun nedeni, mentolün vücudunuzdaki sıcaklık algılayan reseptörlerle etkileşime girmesidir. Bu etkileşim, beyne çevrede gerçek bir sıcaklık düşüşü olmasa da soğuk hissi veren sinyaller gönderir.
İnsan vücudu, çevresel sıcaklık değişimlerini algılamak için özel reseptörlere sahip. Bunlardan biri, "TRPM8" adı verilen, sıcaklığa duyarlı bir reseptör. TRPM8 reseptörleri, cilt yüzeyindeki sinir uçlarında, ağız ve burun mukozasında, ayrıca üst solunum yollarında yoğun olarak bulunur. TRPM8, normalde düşük sıcaklıkları algılar ve beyne bir ‘soğuk’ sinyali gönderir. Ancak mentol, bu reseptörleri etkinleştirerek dış ortam sıcaklığı değişmese bile soğuk hissi oluşmasına neden olur.
Çizim: Derin Aslan
Mentolün reseptörler üzerindeki etkisi
Mentolün TRPM8 reseptörünü tetikleme mekanizması moleküler yapısıyla ilgilidir. Ağız yoluyla tüketildiğinde mentol molekülü, ağız mukozasındaki TRPM8 reseptörüne bağlanarak onu aktive eder. Bu aktivasyon, reseptörün içindeki küçük geçitlerin yani iyon kanallarının açılmasını sağlar ve sinir hücreleri elektriksel sinyaller göndererek beynin ‘soğuk’ hissini algılamasına neden olur.
Benzer şekilde mentollü bir krem ya da merhem uygulandığında, ciltteki TRPM8 reseptörleri tetiklenir ve serinlik hissi oluşur. Bu etki, duyusal bir deneyim oluşturmanın yanı sıra tıbbi uygulamalarda da kullanılır. Örneğin kas ağrılarını hafifletici kremlerde mentolün serinletici etkisinden faydalanılır. Soğuk hissi, bazı durumlarda kan damarlarının hafifçe genişlemesine neden olabilir. Bu da bölgesel kan akışını arttırarak rahatlatıcı bir etki yaratabilir. Kronik ağrı ve iltihaplanma gibi rahatsızlıkların tedavisinde de TRPM8 reseptörlerini hedef alan ilaçlar üzerinde çalışılıyor.
Bin kontan/iStockphoto.com
Mentollü bir merhem
Mentolün oluşturduğu soğuk algısı üzerine araştırmalar, sinir sistemiyle ilgili mekanizmaların daha iyi anlaşılmasını sağlıyor ve yeni ilaç ve tedavi yöntemlerinin geliştirilmesini mümkün kılıyor. Bu nedenle, mentolün serinlik hissini tetikleme mekanizması, yalnızca bir duyusal yanılsama değil, aynı zamanda sinir sisteminin nasıl çalıştığını anlamamıza yardımcı olan bilimsel bir keşif olarak da değerlendiriliyor.
Kaynaklar:
