Neden Spor Yapmalıyım?

Bu sesli yayına Bilim Genç Spotify, Google Podcasts, Apple Podcasts ve YouTube kanalları üzerinden de ulaşabilirsiniz.

Çocukluktan yetişkinliğe geçiş süreci olan ergenlik çağında hormon seviyelerinde belirgin değişiklikler yaşanır. Buna bağlı olarak fiziksel ve zihinsel değişimler geçiririz. Örneğin boyumuz uzar, kilomuz artar ve yüz yapımız değişirken zihinsel olarak farklı duygu durumları yaşarız. Peki bu değişimlerin ne kadarı genetik mirasımıza, ne kadarı çevresel etmenlere (örneğin beslenme ve spor) bağlı?

Düzenli yapılan fiziksel aktivitenin sağlıklı yaşam için gerekli olduğunu biliriz. Bilimsel araştırmalar fiziksel aktivitenin özellikle kalp sağlığını korumada, kilo dengesini sağlamada, kas ve kemiklerin güçlenmesinde, obezite, diyabet, kanser ve kolesterol gibi hastalıkların riskinin azaltılmasında etkili olduğunu gösteriyor. Bunun yanı sıra depresyon ve kaygı bozukluğu gibi psikolojik rahatsızlıkların azalmasını ve oluşmasını engellediği de biliniyor.

Fiziksel olarak aktif olabilmenin yollarından biri de düzenli spor yapmak. Özellikle ergenlik döneminde yapılan düzenli spor fiziksel sağlığımızın korunmasına, sosyal ilişkilerimizin gelişmesine, zihinsel dengeye, okul hayatında daha başarılı olmamıza, kilomuzu kontrol altında tutmamıza ve liderlik özelliğimizin artmasına yardımcı olur.

Kemik kütlemiz ergenlik döneminde en yüksek değerine ulaşır, bu dönemden sonra ise kemik gelişimi hayli sınırlıdır. Bu nedenle ergenlik çağında kemiklerin güçlenmesi, ileriki zamanlarda ortaya çıkabilecek kemik hastalıklarının (örneğin kemik kültesinde azalma olarak tanımlanan osteoporoz) önlenmesinde en önemli etkenlerden biridir.

Yapılan araştırmalar spor yapmanın kemik gelişimini etkileyen mekanizmalardan biri olduğunu gösteriyor. Spor sırasında örneğin jimnastik yaparken veya koşarken, vücudumuza kütlemizle orantılı olarak etki eden yerçekimi kuvveti kemiklerimizin üzerinde bir yük oluşturur. Bu durumda kemik hücreleri uyarılır ve bu uyarı kemik hücreleri tarafından hücrelerde bir hasar varmış gibi algılanır. Kemik hücreleri kemik yapıcı hücreleri ve kemik yıkıcı hücreleri uyarır. Sonuçta kemik oluşumu güçlenir. Özellikle futbol, voleybol ve jimnastik gibi sporların kemikleri daha çok güçlendirdiği ve kemiklerdeki mineral miktarını daha çok artırdığı düşünülüyor.

Spor yaptığımızda ihtiyaç duyduğumuz besin ögelerini karşılayabilmek için daha dengeli bir beslenme düzenine sahip olmamız gerekir. Daha sağlıklı bir beslenme düzenine sahip olduğumuzda kilo dengemizi daha kolay koruyabiliriz. Bu sayede de obezite (aşırı kilolu olma) gibi hastalıklara yakalanma riskimiz azalır.

Spor yapmak aynı zamanda sosyal çevremizin genişlemesine ve yeni arkadaşlar edinmemize yardımcı olur. Bu sayede iletişim becerilerimiz gelişir. Özellikle takım hâlinde yapılan sporlar gençlerin fiziksel, sosyal ve duygusal gelişimine katkı sağlar. Takım sporları, başarılı olmak için gereken iş birliği yapma ve takım olma becerilerini geliştirir. Ayrıca takım sporları dostça bir ortamda rekabet edilmesini sağlar. Yapılan araştırmalar spor yapan gençlerin yapmayan yaşıtlarına göre özgüven, problem çözme becerisi, özsaygı ve amacına ulaşma konusunda kararlılık gibi yeteneklerinin daha yüksek olduğunu gösteriyor.

Sporun en önemli katkılarından biri de zihinsel denge sağlaması. Spor yaparken beynimiz çeşitli kimyasal maddeler salgılar. Bunların en bilinenleri endorfin, serotonin ve dopamindir. Mutluluk hormonu olarak bilinen endorfin kişinin kendini daha mutlu ve rahat hissetmesini sağlar. Ayrıca bu hormon stres, depresyon ve kaygı gibi duygu durum bozukluklarını azaltır. Serotonin ve dopamin ise sinirler arası iletişimi sağlayan kimyasal maddelerdir. Düzenli yapılan spor serotonin salgılanmasını artırır. Bu da depresyon ve şiddet eğilimini azaltmanın yanı sıra olumlu sosyal davranışların da gelişmesini sağlar. Dopamin ise ruh hâlini iyileştirir ve uzun süreli hafızayı geliştirir. Spor sayesinde beynin sürekli aktif olması konsantrasyonu artırır ve öğrenmeyi kolaylaştırır. Yapılan araştırmalar sporun bu sayede okul başarısını artırabileceği gösteriyor.

Yazın bunaltıcı sıcakları arasında sporu eğlenceli hâle getiren bazı su sporlarını tanıtan yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.

Kaynaklar:

• Blakemore, S. ve ark., “The role of puberty in the developing adolescent brain”, Human Brain Mapping, doi:10.1002/hbm.21052, 2010.
• Barber, B. L. ve ark., “Whatever Happened to the Jock, the Brain, and the Princess?”, Journal of Adolescent Research, doi:10.1177/0743558401165002, 2001.
• Eime, R. M. ve ark., “A systematic review of the psychological and social benefits of participation in sport for children and adolescents: informing development of a conceptual model of health through sport”. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, doi:10.1186/1479-5868-10-98, 2013.
• Holt, N. ve ark., “Positive youth development through sport”. International Studies in Physical Education and Youth Sports, 2007.
• Wang, J. ve ark., “The Relation between Sports Participitation and Academic Achievement: The Mediating Role of Parental Support and Self-Esteem”. Journal of Human Psychology, doi:10.14302/issn.2644-1101.jhp-18-2467, 2018.
• https://pdfs.semanticscholar.org/e7bd/ced7bb215ddf918b4a3c0a95eed179fbd912.pdf
• http://aokyouth.org/the-importance-of-physical-activity-for-teens/