Ökaryot ve Prokaryot Hücre Nedir?

luismmolina/iStock.com-Jian Fan/iStock.com

Hücre Nedir?

Yaşamsal faaliyetlerini tek başlarına yerine getirebilen, vücudumuzdaki en küçük birimlere hücre denir. Hücreler yiyeceklerden gerekli besinlerin alınmasını, taşınmasını, bu besinlerin enerjiye dönüştürülmesini, mayoz ve mitoz bölünme ile üreme ve büyümenin gerçekleşmesini, vücudun yapısal bütünlüğünün korunmasını sağlar. Bir insanda trilyonlarca hücre bulunur. Hücreler bir araya gelerek dokuları, farklı dokular bir araya gelerek organları, farklı organlar bir araya gelerek sistemleri ve tamamı birlikte bir canlıyı oluşturur. 

Çizim: Umut Aybek

Ökaryot Hücre Nedir? Ökaryot Canlı Nedir?

Çekirdek, kalıtım materyali DNA’yı içinde barındıran ve çevresinde çift katmanlı çekirdek zarı bulunan bir organeldir. 

VectorMine/iStock.com

Çekirdeğe sahip hücrelere ökaryot hücreler denir. Çekirdek aynı zamanda hücredeki en büyük organeldir. Hücrenin hacminin neredeyse %10’unu oluşturur. Çekirdek, hücrenin tüm işlevlerinin koordine ve kontrol edilmesini sağlar. Hayvanlar, bitkiler, mantarlar ve protistalar ökaryot hücrelerden oluşur. Ökaryot hücrelerde aynı zamanda mitokondri, sentriyol, golgi cisimciği, lizozom, endoplazmik retikulum, koful ve kloroplast gibi zarlı organeller de bulunur. Ökaryot hücrelere sahip canlılara ökaryot canlılar denir.

 

Protistalar âleminde yer alan terliksi hayvan da bir ökaryot canlıdır. 

Ökaryot bir canlı olan terliksi hayvanın mikroskop altındaki görüntüleri.

Ökaryot Canlılar Tek Hücreli mi, Çok Hücreli mi?

Ökaryot canlılar tek hücreli ya da çok hücreli olabilir. Örneğin su yosunlarının fitoplankton grubunu oluşturan diatomlar tek hücreli ökaryot canlılardır. İnsanlar ise çok hücreli ökaryot canlılardır.

Elif Bayraktar/iStock.com

Mikroskop altında diatomların görünüşü

Prokaryot Hücre Nedir? Prokaryot Canlı Nedir?

Prokaryot kelimesi, Yunancada “önce” anlamına gelen pro ve “çekirdek” anlamına gelen karyon kelimelerinin birleşiminden türetilmiştir. Bu iki kelimenin birleşimi Türkçede “çekirdek öncesi” anlamına gelir. Çekirdek öncesi yani çekirdek bulunmayan hücrelere prokayot hücreler denir. Prokaryot hücrelerde mitokondri, sentriyol, golgi cisimciği, lizozom, endoplazmik retikulum, koful ve kloroplast gibi zarlı organeller bulunmaz. Prokaryot hücrelere sahip canlılara prokaryot canlılar denir.

Prokaryot Canlılar Tek Hücreli mi, Çok Hücreli mi?

Prokaryot canlıların tamamı tek hücrelidir. Bu canlılar bakteriler ve arkeler olarak iki sınıfa ayrılır. 

ClaudioVentrella/iStock.com (solda)-Dr_Microbe/iStock.com (sağda)

Bakteri (Solda) ve Arke (Sağda)

Tüm prokaryot canlılarda hücre zarı, hücre duvarı, sitoplazma, ribozom ve nükleotid (DNA) ortak olarak bulunur. Bazı prokaryotlarda ise gen alışverişini sağlayan plazmit, dış etkenlere karşı koruyan kapsül, farklı ortamlara tutunmalarını sağlayan tüylü yapıdaki pilus ve hareket etmelerini sağlayan kamçı da bulunabilir. 

Çizim: Umut Aybek

Prokaryotik hücreler ökaryot hücrelere göre daha küçük ve basittir. Bu hücreler ikiye bölünerek çoğalır. 

Vitalii Dumma/iStock.com

Kaynaklar:

• https://byjus.com/biology/prokaryotic-and-eukaryotic-cells/
• https://byjus.com/biology/archaebacteria/
• https://www.khanacademy.org/science/ap-biology/gene-expression-and-regulation/dna-and-rna-structure/a/prokaryote-structure
• https://micro.magnet.fsu.edu/cells/bacteriacell.html
• https://www.genome.gov/genetics-glossary/Plasma-Membrane