Önsezi ve Yardımseverlik

Yardımseverlik sosyal hayatta sağlıklı iletişim kurmak ve ortak sorunlara çözüm bulmak açısından hayli önemli. Diğer taraftan her insanın kişiliğinde var olan bencillik dürtüsü zaman zaman yardımsever olmamızı engelleyebiliyor. Bazılarımız bu dürtüyü bir şekilde dizginleyip yardımseverliği daha fazla ön plana çıkarabiliyor. Peki, kimler bunu başarabiliyor? Yardımseverlik birdenbire mi oluşuyor, yoksa iyilik yapmak için biraz düşünmemiz mi gerekiyor? Harvard Üniversitesi’nden bir grup bilim insanı bu sorunun cevabını araştırmış. Nature’da yayımlanan sonuçlara göre önsezilerine güvenen kişiler iyilik ve işbirliği yapmaya daha eğilimli oluyor.

Bilim insanları araştırma kapsamında 1955 kişiyi küçük gruplara ayırmış ve “ben”in ya da “biz”in tercih edildiği bir oyun oynatmış. Belli bir miktardaki para eşit olarak oyunculara dağıtılmış ve paylarına düşen parayı kendilerine saklamaları ya da toplum için bir şey yapılmasına yönelik olarak kurulan ortak havuza koymaları istenmiş. Başlangıçta farklı kişilerin ne kadar hızlı karar verdiği ve hızlı karar veren bu kişiler arasında işbirliği yanlısı olanlar belirlenmiş. Bu aşamada düşünmeden hızlıca hareket edenlerin daha çok işbirliği yaptığı tespit edilmiş. Daha sonraki aşamada araştırmacılar oyuna katılanların bir kısmını çabuk karar vermeye, bir kısmını da karar vermeden önce düşünmeye zorlamış. Fakat sonuç yine aynı çıkmış: Hızlı karar verenler durup düşünenlere göre ortak havuza daha fazla katkıda bulunmuş. Son aşamada ise katılımcılara akıllarını karıştıracak şekilde müdahale edilmiş, yani bir şekilde yönlendirilmişler. Araştırmacılar bazılarından karar vermeden önce, ortak havuza koyacakları paranın miktarının herkes için ne kadar faydalı olacağını düşünmelerini istemiş. Bazı oyunculardan da verecekleri kararı enine boyuna tartmaları istenmiş ve mantıklı düşünmenin faydalarından bahsedilmiş. Yine aynı şekilde önsezilerine güvenenler düşünüp kafa yoranlara göre daha çok işbirliği yapmış. Yani önsezilerimize güvenerek, fazla düşünmeden hızlıca karar verdiğimizde daha yardımsever oluyormuşuz. Enine boyuna düşündüğümüzde ise daha az işbirliği yapıyor yani işimize nasıl geliyorsa, çıkarımıza nasıl uygun düşüyorsa öyle davranıyormuşuz.