Plüton’un Donmakta Olan Yer Altı Okyanusu

Bugün pek çok gökbilimci Plüton’un buzlu yüzeyinin altında bir okyanus olup olmadığı hakkında kafa yoruyor. Cüce gezegenin oluşumu ve gelişimi ile ilgili yaygın olarak kabul gören senaryoya göre, Plüton başlangıçta buzlardan ve kayalardan oluşan donmuş bir top hâlindeydi. Radyoaktif elementlerin zaman içinde bozunması sonucunda açığa çıkan enerji, buzların erimesine ve gezegenin yüzeyinin altında bir okyanusun ortaya çıkmasına yol açmış olabilir.

Carver Bierson, Francis Nimmo ve Alan Stern adlı üç araştırmacı, yakın zamanlarda Nature Geoscience’ta yayımladıkları bir makalede, yaygın kanının aksine Plüton’un başlangıç dönemlerinde bir okyanusa sahip olabilecek kadar sıcak olduğunu iddia ettiler. Araştırmacıların öne sürdüğü hipoteze göre bu okyanus halen yavaş yavaş donuyor olabilir.

Plüton’un zaman içindeki değişimiyle ilgili iki hipotezden hangisinin doğru olabileceği hakkında fikir edinmenin bir yolu, tektonik hareketlerin gezegenin yüzeyinde bıraktığı izlere bakmaktır. Su donarken genleşir, erirken büzüşür. Dolayısıyla Plüton başlangıçta soğuksa ve daha sonraları donmuş buzların erimesiyle bir yer altı okyanusu oluşmuşsa, gezegenin yüzeyinde çökmeler görmeyi beklersiniz. Aksine, gezegen başlangıçta sıcaksa ve halen donmakta olan bir yer altı okyanusuna sahipse gezegenin yüzeyinde çıkıntılar olmalıdır.

Araştırmacılar, 2015 yılında Plüton’un yakınından geçen Yeni Ufuklar uzay aracının çektiği fotoğraflarda gezegenin yüzeyinde çok sayıda çıkıntı görüldüğünü ancak hiçbir çökmeye rastlanmadığını söylüyorlar. Bu durum gezegenin başlangıçta sıcak olduğu hipotezini destekliyor.

Öne sürülen hipotezin doğru olması için açıklanması gereken bir diğer nokta, gezegenin başlangıçta okyanuslara sahip olabilecek kadar sıcak olup olmadığı. Kütleçekimi etkisinde küçülen sistemler giderek ısınır. Araştırmacıların yaptığı hesaplara göre eğer başlangıçta ısıya dönüşen kütleçekim enerjisinin tamamı korunmuşsa, kesinlikle bir okyanus ortaya çıkmış olmalı. Ancak gezgenin oluşumu sırasında ısıya dönüşen enerjinin tamamı korunmaz, bir kısmı uzaya yayılır. Araştırmacılar ne kadar ısının korunduğunu belirleyen temel etkenin gezegenin oluşum hızı olduğunu söylüyorlar. Plüton ne kadar kısa süre içinde oluşmuşsa ısıya dönüşen enerjinin de o kadar büyük kısmı korunmuş olmalıdır. Kuramsal hesaplar, eğer Plüton 30.000 yıldan daha kısa sürede oluşmuşsa başlangıçta okyanuslara sahip olabilecek kadar sıcak olabileceğini gösteriyor. Aksine eğer oluşum süreci milyonlarca yıla yayılmışsa, gezegenin başlangıçta sıcak olması ancak gezegene çarpan devasa kütlelerin sebep olduğu ısınmayla mümkün olabilir.