Rüzgârgülü Yapalım

Bilmekte Fayda Var!

Atmosfer Nedir?

Atmosfer; Dünya’nın yüzeyini çevreleyen, yaşamın varlığını ve sürekliliğini sağlayan, çeşitli gazlardan oluşan bir katmandır. Atmosfer de kendi içinde katmanlara ayrılır. Sıcaklık özelliklerine göre tanımlanan bu katmanların yere en yakın olanı troposfer olarak adlandırılır.

Hava Olayları Atmosferin Hangi Katmanında Meydana Gelir?

Atmosferde meydana gelen yağmur, sis, rüzgâr, sıcaklığın artması ve azalması gibi olaylara hava olayları denir. Bu hava olaylarının büyük çoğunluğu troposferde yaşanır.

Rüzgâr Nedir, Nasıl Oluşur?

Yatay yönde meydana gelen hava hareketine rüzgâr denir. Rüzgârın oluşmasının temel sebebi basınç farkıdır. Dünya’nın günlük dönüş hareketi de bu hava akımlarını tetikler.

Rüzgârın Hızı Nasıl Ölçülür?

Rüzgârlar zaman zaman hız değiştirerek bazen sakin esen meltemlere bazen de insanı ürküten fırtınalara ve kasırgalara dönüşür. Rüzgârın yönü ve hızı anemograf ile ölçülür ve kaydedilir.

Yönlerine Göre Rüzgâr Çeşitleri

Ülkemizde esen rüzgârlar esiş yönleri ve sıcaklıklarına göre karayel, yıldız, poyraz, lodos, kıble ve keşişleme gibi çeşitli isimlerle anılır.

Karayel: Kuzeybatı yönünden esen rüzgârdır. Soğuk bölgelerden esmesi sebebiyle soğuk rüzgâr türleri arasında yer alır. Yaz aylarında yağmur, kış aylarında ise sert soğuklarla birlikte özellikle Trakya’ya, Marmara’ya ve Karadeniz’e kar getirir.

Yıldız: Kuzey yönünden esen rüzgârdır. Özellikle Karadeniz bölgesinde hissedilen bir rüzgârdır. Kışın sert soğukların yaşanmasına yol açarken yazın serinletici etki yapar.

Poyraz: Kuzeydoğu yönünden esen rüzgârdır. Soğuk bölgelerden esmesi sebebiyle soğuk rüzgâr türleri arasında yer alır. Kış aylarında hava koşullarının da elverişli olduğu hâllerde bu rüzgârla birlikte özellikle Marmara’da ve Karadeniz’de yoğun kar yağışı görülür. Poyraz, yaz aylarında ise serinletici etki yapar.

Lodos: Lodos güneybatı yönünden esen rüzgârdır. Ilık hava taşıdığı için sıcak rüzgârlar sınıfında yer alır. Lodos ile birlikte genelde yağmur görülür. Kış aylarında lodosun ardından rüzgârın yönünün kuzeye dönmesiyle birlikte genelde sert sıcaklık düşüşleri görülür.

Keşişleme: Güneydoğu yönünden esen rüzgârdır. Sıcak rüzgâr tipleri arasında yer alır. Yaz aylarında havanın kurak ve bunaltıcı bir hâl almasına yol açar.

Kıble: Güneyden esen rüzgâr türüdür. Hayli sıcak ve nemli rüzgârdır. Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde ciddi derecede kuraklığın oluşmasına neden olur. Yaz aylarında bunaltıcı sıcakların oluşmasına yol açar.

Gün batısı: Batıdan esen sıcak ve nemli rüzgârdır. Özellikle Türkiye’nin batı kesimlerinde yağışlara neden olur. Marmara ve Karadeniz üzerinden alçak basınç ve cephe sistemlerinin her geçişinde gözlenir ve zaman zaman denizde ve karada yaşamı etkiler.

Gün doğusu: Doğudan esen soğuk ve kuru rüzgârdır. Genellikle yağışın kesilmesine neden olur. Güney Rusya ile Kafkaslar’da yüksek basıncın görülmesi durumunda bu rüzgâr tipi daha çok gözlemlenir.

Tasarla ve Yap köşesinin bu projesinde, çevremizde esen rüzgârların yönünü belirleyebileceğimiz bir rüzgârgülü düzeneği yapıyoruz.

 

Nelere İhtiyacımız Var?

• 1 adet 22 cm x 54 cm boyutlarında mukavva
• 1 adet 22 cm x 54 cm boyutlarında siyah fon karton
• 1 adet 16 cm çapında mukavva
• 2 adet 4 cm x 4 cm boyutlarında kırmızı karton
• 12 cm uzunluğunda kalın pipet
• Rüzgâr yönlerini belirten çıktı
• 1 adet plastik başlıklı toplu iğne
• 1 adet silgili kurşun kalem
• 5 adet büyük boy plastik kapak
• Mini pusula
• Kurşun kalem
• Siyah keçeli kalem
• Katı yapıştırıcı
• İletki
• Makas
• Tornavida
• Cetvel
• Silikon tabancası ve silikon

 

Uyarı:

Kesici ve delici aletleri kullanırken dikkatli olalım. Silikon tabancasının elimizi yakmamasına dikkat edelim.

 

Ne Yapıyoruz?

Ne Oldu?

Yatay yönde meydana gelen hava hareketi sonucu oluşan rüzgârlar her zaman aynı yönde esmez. Bu nedenle tasarladığımız rüzgârgülü, hava akıntıları ile beraber yön değiştirir ve bize rüzgârların yönü hakkında bilgi verir.

Günümüzde rüzgârgülleriyle yılın farklı dönemlerinde toplanan verilerden havalimanlarının yerleşim alanlarının belirlenmesinde ve inşasında yararlanılıyor. Ayrıca rüzgâr santrallerinin kurulumu için en uygun yerler seçilirken de rüzgâr gülleri kullanılıyor.

Düşünelim!

Günlük hayatımızda rüzgârgülleriyle elde edilen verileri başka nerelerde kullanabiliriz?

 

Kaynaklar:

• Komisyon, 8. Sınıf Fen ve Teknoloji Ders Kitabı,Millî Eğitim Bakanlığı Yayınevi,Ankara, 2012.
• Komisyon, 9 Sınıf Coğrafya Ders Kitabı, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınevi,Ankara, 2019.
• https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/ruzgarolcer
• https://mgm.gov.tr/genel/sss.aspx?s=mahalliruzgarisimleri

Yazar Hakkında:

Namdar Gürsönmez

İzmir Çiğli-Karşıyaka Aydoğan Yağcı Bilim ve Sanat Merkezi

Uzman Fen Bilimleri Öğretmeni