Scooter: Kim, Ne Zaman İcat Etti?

Petko Ninov/iStock

Teknoloji ilerledikçe insanların günlük hayatını kolaylaştıracak ulaşım araçları giderek çeşitleniyor. Son yıllarda kullanımı yaygınlaşan araçlardan biri de elektrikli scooter. Peki sizce scooter ne zaman icat edildi? Birçoğunuz bu soruya “Son 5-10 yılda...” gibi bir cevap verebilirsiniz. Ama yanılıyorsunuz! Yollarda her geçen gün daha fazla sayıda gördüğümüz bu araçların tarihi, 100 yıl evet yanlış duymadınız 100 yıl önceye dayanıyor. Şimdi gelin scooter’ın icat hikâyesine ve günümüzde güvenli bir sürüş için getirilen scooter kullanma kurallarına birlikte göz atalım.

Elektrikli Scooter Nedir?

Elektrikli scooter; enerjisini şarj edilebilir bataryalardan alan bir elektrik motoruna sahip, iki tekerlek üzerinde hareket eden, direksiyonu sayesinde yönü ve hızı ayarlanabilen, kısa mesafeli yolculuklarda kullanılan araçlardır.

ViewApart/iStock

Elektrikli Scooter’dan Önce

Elektrikli scooter’ın icadından önce çocuklar sokak aralarında kick scooter olarak adlandırılan, tekerleklere ve ahşap bir gövdeye sahip olan araçlarla oynuyorlardı. Ayaklardan biri aracın üzerine koyuluyor, diğeri yere temas ettirilerek araç ittiriliyordu. Bu araçları çocukken kullandığımız bilyeli arabalara benzetebilirsiniz. Ancak bilyeli arabaların direksiyonu genellikle arabanın gövdesine paralel şekilde monte edilirken kick scooter’larda direksiyon gövde hizasında bulunuyordu.

AA

Bilyeli arabalarla yarış yapan çocuklar 

Yetişkinler İçin Üretilen İlk Scooter

Yetişkinlerin kullanabileceği tipteki ilk scooter ise 1915 yılında icat edildi. Autoped olarak adlandırılan bu scooter’ın mucidi Arthur Hugo Cecil Gibson’dı. Benzinle çalışan, hacmi 155 cc yani 155 cm³ olan bir motora ve 25 santimetre çapında lastiklere sahip olan Autoped saatte yaklaşık 55 kilometre hıza ulaşabiliyordu. Sürücünün direksiyon kolunu ileri ittirilmesiyle öne doğru hareket etmeye başlayan araca sol tarafta bulunan gaz koluyla gaz verilebiliyordu, direksiyon kolonunun geri çekilmesiyle de araç fren yapıyordu. Autoped katlanabilme özelliğiyle sayesinde yer kaplamıyordu. Ancak o dönem 100 dolara satılan bu araçların zengin insanlara yönelik olduğu düşünülüyordu. Yine de bazı insanlar işe gelip giderken ya da kısa mesafelerde bu aracı kullandı. Ayrıca posta görevlileri ve trafik polisleri tarafından da tercih edildi. Autoped’in üretimi, satışlarının istenilen seviyeye ulaşmaması nedeniyle 1922 yılında sonlandırıldı.

Ghigo Roli/Alamy

Autoped

Farklı Scooter Modelleri

İlerleyen yıllarda Skootamota, Reynolds Runabout ve Unibus gibi scooter’lar üretildi ancak bu modeller daha çok motosikletlere benziyordu. İlk dönemde üretilen scooter’ların bazılarının kullanımı zor ve sürücü için rahatsızlık vericiydi. Zamanla araçların fren, süspansiyon ve gövde tasarımı üzerinde yapılan yeniliklerle bu araçlar daha konforlu hâle getirildi. 

Ghigo Roli/Alamy

Skootamota. Günümüzde motosikletlere göre tekerlekleri daha küçük ve manevra kabiliyeti daha az olan, otomatik vitesli, genellikle şehir içinde kullanılan bu araçlar scooter motor olarak adlandırılıyor.

1990’lı yıllara gelindiğinde motorsuz scooter’lar Kickboard markasıyla birlikte tekrar popüler olmaya başladı. 

İlk Elektrikli Scooter’lar

2000’li yılların başında bu araçlara elektrik motoru eklendi. 2009’dan sonra lityum iyon bataryaların scooter’lara entegre edilmesiyle birlikte daha çok insan bu araçları kullanmaya başladı.

Kuzmik_A/iStock

Elektrikli scooter’ların bataryası prize takılıp şarj edilebiliyor. 

Bugün artık scooter’lar satın almaya gerek olmadan cep telefonuna indirilen mobil uygulamalar üzerinden kısa süreliğine kiralanabiliyor. Bu sayede araçla kolayca bağlantı kurulabiliyor ve araçlar park edildikleri yerden alınarak kullanılabiliyor. Ödemeler de katedilen mesafeye göre yine mobil uygulama üzerinden alınıyor. 

Imgorthand/iStock

Cep telefonu ile scooter arasında kolayca bağlantı kurulabiliyor. 

Elektrikli Scooter Kullanım Kuralları

Günümüzde şehir merkezlerindeki yollarda hareket hâlinde ya da kaldırım kenarlarında “park edilmiş” çok sayıda scooter’a rastlıyoruz. Kaldırımlardaki direklere ya da bahçe demirlerine park edilmiş bazı scooter’lar yayaların geçişini engellediği için tepki alırken yollardaki bazı scooter’lar ise trafiği tehlikeye attığı gerekçesiyle eleştiriliyordu. Hem bu tür sorunların önüne geçebilmek hem de insanların güvenliğini sağlamak amacıyla ülkemizde 2021 yılında scooter kullanımına bazı kısıtlamalar getirildi. İşte bu kısıtlamalardan bazıları:

Martin Diebel/fStop/Getty Images

Yönetmeliğe göre scooter’ların;

• 16 yaşın altındakiler tarafından kullanılması,
• Saatte 25 km hızın üzerinde sürülmesi,
• Yaya yollarının yanı sıra azami hız sınırı saatte 50 km'nin üzerinde olan kara yollarında kullanılması,
• Bisiklet yolu veya bisiklet şeridi olan yerlerde taşıt yolunda sürülmesi,
• Manevra için işaret verme hâlleri dışında tek elle kullanılması,
• Kamu düzenini bozacak, özel mülkiyeti ihlal edecek ve yayalar, engelliler ya da hareket kısıtlılığı olan kişilerin güvenli ve bağımsız hareketlerini, araç ve yaya trafiğini engelleyecek şekilde park edilmesi

yasak.

Scooter kullanımı sırasında sırtta taşınabilen kişisel eşyaların haricinde yük ve yolcu taşınması da bir ihlal sebebi. Ayrıca gece diğer araç sürücüleri ve yayalar tarafından rahat bir şekilde fark edilmelerini sağlamak üzere scooter'ların önünde beyaz ışık verecek bir far, arkasında kırmızı renkte ışık veren bir lamba ve kırmızı reflektör ile zil, korna veya benzeri ses aleti bulunması zorunlu.

RossHelen/iStock

Elektrikli scooter’lar, kısa mesafeli yolculuklarda kullanıcılara büyük kolaylık sağlıyor. Aynı zamanda fosil yakıt kullanmadıkları için egzoz emisyonunun ve karbon salımının azaltılmasına da katkı sağlıyorlar. Ancak hem kendimizin hem de başkalarının can güvenliği için bu araçları taşıt yolunda kurallara uygun ve dikkatli bir şekilde sürmemiz, yayalar için ayrılmış açık ve kapalı alanlarda kesinlikle kullanmamamız ve kimseyi rahatsız etmeyecek şekilde uygun biçimde park etmemiz gerekiyor.

İyi yolculuklar!

Kaynaklar:

• https://unagiscooters.com/news/2020/12/08/who-invented-the-scooter/
• https://onlinebicyclemuseum.co.uk/1918-eveready-autoped-scooter/
• https://www.smithsonianmag.com/history/motorized-scooter-boom-hit-century-dockless-scooters-180971989/
• https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/04/20210414-3.htm
• https://dictionary.cambridge.org/tr/s%C3%B6zl%C3%BCk/ingilizce/scooter